Türkiye`de yayılan Carthamus L. türleri üzerinde morfolojik, anatomik ve sitotaxonomik araştırmalar

Abstract

- 70 - ÖZET Türkiye'deki Carthamus L. tür ve alt türlerinin yayılış alanları, morfolojik özellikleri, anatomik yapıları ve sitotakso- nomilerini incelemeyi amaç edinerek yapılan bu araştırmada, aşağı daki sonuçlar elde edildi. 1- Türkiye'de bulunan 7 Carthamus L. tür ve alt türleri şunlardır: C. flavescens Willd. 2n=24 C. dentatus ssp. dentatus Vahi. 2n=20 C. dentatus ssp. ruber (Link) Han. 2n=2 0 C. glaucus M.B. 2n=2f C. lahatus L. 2n=44 C. creticus(L `) Holmb. 2n=64 C. turkestanicus (h. Popov) Han. 2n=64 Morfolojik özelliklere dayanan tür tayinleri HANSLT(l963) !e göredir. Yine teşhislerin doğruluklarının kontrolleri ayni şahıs tarafından bizzat yapıldı. 2- Türkiye'deki Carthamus L. tür ve alt türlerinin morfo lojik ve anatomik yapıların incelenmelerinde türler arasında anato mik yapılarda pek farklılık görülmemesine rağmen, bariz morfolojik farklar tesbit edildi. 3- 7 Carthamus 1. tür ve alt türünde kök uçlarında kromo zom sayımı yapıldı. Bütün bu tür ve alt türlerde kromozomlar orta boyda olup, büyüklük bakımından birbirinden önemli farklılıklar göstermemektedir. Yine hepsinde kromozomlar median ve submedian sentromerli ve bir çifti satellitlidir. 4- Carthamus 1. tür ve alt türlerinde meiosis bölünmenin normal geçtiği, bu diploid ve poliploid olan türlerde M I safhasın da C. flavescens ' te 12, C. dentatus, C. glaucus 'ta 10, C.lanatus'ta 22, C.creticus ve C. turkestanicus 'ta 32 bivalentin teşekkül ettiği sap tanmıştır. Ortalama olarak C. dentatus ssp. dentatus 'ta 0,08 univa-- 80 - lent, C.lanatus'ta 0,12 univalent, n,32 trivalent ve 0,24 kuadri- valentin oluştuğu gözlenmiştir. 5- Carthamus L. tür ve alt türlerinde ortalama kiasma 2 değerlerine dayanarak yapılan LSD ve X homojenite testlerinde farklı kromozom sayılı türlerin ayrı gruplarda yer aldığı saptan mıştır, I. grup C.flavescens II. grup C.dentatus C.glaucus III. grup C.lanatus IV. grup C.creticus C.turkestanicus

- 81 - SUMMARY In the literature on the systematic, geographical distri bution, morphology, anatomy, cytogenetics, the center of origin and history of the genus Carthamus has been reviewed and summarized. In this study; the geographical distribution, morphology, ana&omy and cytotaxonomise of the species and subspecies of the genus Carthamus I. in Turkey were investigated. The results were as follow: 1- These plants were found to have seven species and subspecies which they were given as below : C.flavoscens TCilld. 2n=24 C.dentatus ssp.dentatus Vahl. 2n=20 C.dentatus ssp.ruber (Link. )Han.2n=20 C.glaucus M.B. 2n=20 C.lanatus L. 2n=44 C.creticus (L.)Holmb. 2n=64 C.turkestanicus (M. Pop.) Han. 2n=64 The determination of the species based on the morpholo gical features has been taken from the criteria of HAE`ü3LT(l963). HAİTEBÇ, himself, has also controlled the our material and confir med that the rightness of the our diagnoses of the genus Carthamus species and subspecies. 2- 6n the investigation of the anatomical and the morpho logical features of the plants ; there was no difference between the species and subspecies uf the wild Carthamus 1. in anatomical points jf view, but their morphological characters differed in many ways. 3- The numbers of the chromosomes were examined for the seven species and subspecies used in this study. Two basic chro-8^ c mosome numbers, x=12 and x=10, have been confirmed. The numbers of chromosomes were counted in the root tips of the plants. The shape of the chromosomes on the whole, were not different among the all species and subspecies examined; their sizes were middle and there were not significant deviation from each others. Again, all of them showed that the chromosome j had double satellites with median and submedian centromers. 4- The meiotic >ehavior of the chromosomes in the genus Carthamus 1. species and subspecies were throughout normal. The MI phases of the species and subspecies with, diploid and poliploid characters were determined. The bivalent s appeared on 12 in C.fla- vescens Willd., 10 C.dentatus Yahl. and C.glaucus M.B., 22 in C. lanatus L., 32 in C.creticus (L.) Holmb. and C.turkestanicus(M.Pop. ) Han. İt was observed that the mean values were 0,08 univalent in the C.dentatus ssp. dentatus Yahl., 0,12 univalent and 0,32 triva- lent, 0,24 quadrivalent in C. lanatus L. 2 5- LSD and X homogenity tests were applied on the mean values of chiasma of the Carthamus 1. species and its subspecies. The species with different chromosomes number were found to occure in separate groups. I. G-roupe C.flavescens Willd. II. n C.dentatus Vahl. C.glaucus M.B. III. ` C. lanatus L. IV. ` C.creticus(L.)Holmb. C.turkestanicus (M.Pop. )Han.