Arpada diallel melez analizleri ile bazı tarımsal özelliklerin kalıtımı üzerinde araştırmalar

Abstract

- - 114 - 6- ÖZET Du çalışma; yedi ebeveynli bir diallol melezin R. ve F` gene- rasyonlaranda diallel analiz yöntemleri uygulanarak, populasyonlarm genetik yapılarını tanımak, uygun ebeveyn ve ümitli kombinasyonları soç- ;aok abacıyla yapılmıştır. CI 7243, CI 9388, CI 9415, CI 10073, 01 10077, CI 9779 ve TY 76-12 altı sıralı arpa hatlarının ebeveyn olarak kullanıl dığı diallel molozlemoler rosiproksuz olarak 1974-1975 vo 1977-1978 yıl larında tamamlanmıştır. 21 F. kombinasyonu ile ebeveynler ocak usulü (30 x 50 om.), 21 F` populasyonları ve ebeveynler metrekarede 300 bitki elde edilecek şekilde sıraya tesadüf blokları deneme desenine göre ayrı yıllarda ve Bornova koşullarında ekilmiştir. F. generasyonunda bitki boyu, başaklanma süresi, bitkide başak sayısı, başak boyu, başakta başakçık sayısı, başakta dane sayısı, bin dane ağırlığı vo başak dane verimi özel likleri ölçülmüş ve gözlenmiştir. F_ generasyonunda yukarıda belirtilen özelliklerden bitkido başak sayısı dışındaki özellikler ile, birim alan dane verimi özelliği için gözlem ve ölçümler yapılmıştır. P_ ve F- generasyonlarından elde edilen veriler; tesadüf blokları varyans analizi, diallel tabloların varyans analizi, genetik parama t releri tahmin etmek için diallel melez analizi, yöntoalerino göre her iki gene- rasyon için ayrı ayrı değerlendirilmiştir. F. gonerasyonu verilerine ayrıca genel ve özel uyum yetenekleri analizi de uygulanmıştır, Bide edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir: 1- F_ ile ebeveynlerin ve P_ 1er ile ebeveynlerin meydana getir dikleri populasyonlarda araştırılan tüm Özellikler bakımından İstatistik olarak önemli bir varyasyon vardır. 2- Diallel tabloların varyans analizi vo genetik parametreleri tahmin etmek için diallel melez analizinde P ve F_ generasyonlarında elde edilen genetik varyans komponentlerinin önemlilikleri arasında, genel olarak, büyük bir uyumun bulunduğu söylenebilir. 3- F, generasyonunda; diallel tabloların varyans analizinden, ge netik parametreleri tahmin etmek için diallel melez analizinden ve uyum yetenekleri analizinden elde edilen, eklemeli gen etkileri tahminleri önemlilikleri arasında ve dominant gen etkileri tahminleri önemlilikleri arasında büyük bir benzerliğin var olduğunu belirtmek mümkündür. 4- Başak dane verimi için F. generasyonunda eklemeli gen etkisi- 115 - önemsiz bulunmuştur. Diğer tüm özelliklerde P_ ve 3? generasycnlarxnda önemli eklemeli ve dominant gen etkileri tahmin edilmiştir. Başaklanma süresi dışındaki tüm özelliklerde dominant gen etkisi oklemeli gen etkisinden dahi büyüktür. 5- Başak dane verimi için F., generasyonu, başakta dano sayısı ve birim alan dane verimi için P` generasyonu değerlendirmelerinde kom- plomanter tip interaksiyon belirlenmiştir. 6- Dış koşullardan az etkilenen özellikler için ebeveyn seçiminde, ebeveyn ortalama gözlem değerleri kriter olarak kullanılabilir. Bitkide başak sayısı gibi dış koşullardan çok etkilenen özellikler için ebeveyn seçiminde, daha duyarlı değerlendirme yöntemleri kullanılmalıdır. 7- Başakta dane sayısı,' başakta başakçık sayısı ve bitki boyu için CI 9415! bin dane ağırlığı için TY 76-12; başak boyu için CI 10073; başaklanma süresi için CI 9779; başak dane verimi ve bitkide başak sayısı için CI 9388 en uygun ebeveynler izlenimini vermiştir. 8- CI 7243 x fflf 76-12 ve CI 9-388 x TY 76-12 kombinasyonları çalış malarda ağırlık verilebilecek ümitli melezler olarak saptanmıştır.

- 116 - 7- SUKKAHir This invostigation was conducted to identify the genetical components of a seven parent diallol cross in IL and P` generations, to select the best parents for the traits under present study and also promising crosses for grain yield, by applying methods of analysis of diallol crosses. Exotic and aboriginal seven barley linos; CI 7243,- CI 9388, CI 9415, CI 10073, CI 10077, CI 9779 and TY 76-12, wore crossed in all possible combinations but the resiprocals. Twenty -one P. crosses and their parents, tıventy-ono P populations and their parents were grown in a randomized couplets block dosign, at Bornova, in differont years. The sowing of tho set cf P.. 's and their parents and the set of F`'s and their parents 7/ere nade by hill planting system (30 x 50 en.) and. by drilling with the aia to have 300 plants per square meter, respectively. The following agronomic traits were observed in P.. crosses and their parents; plant height, heading, date, number of ears per plant, ear length, number of spikelets per ear, number of kernels per ear, thousand kernel weight and oar grain weight. All traits montioned above except number of ears per plant and grain yield of a unit area were also observed in F_ populations and their parents. The data obtained from F and F` generations wore analysed, separately, by using tho following 3 methods: a- Analysis of variance, b- The analysis of variance of diallel tables, c- Analysis of diallel crosses for the prediction of genet ical parameters. General and specific combining ability analysis were also applied to data obtained from P... s and their parents. The results obtained and conclusions drawn from these analysis are as under: 1) In both the generations, having F ' s and their parents and having P ' s and their parents, had statistically significant variations for all the traits studied. 2) Tho data of F, and P` generations analysed by two methods, e.g. the analysis of variance of diallel tables and analysis of diallol crosses for the prediction of genetical parameters, showed a remarkable similarity between the genetical variation components of the said generations.- 117 - 3) It is not impossible to identifry the extraordinary simi larity betweon the significance of ostimated additive gene effects obtained from methods of analysis of diallol crosses applied to ]?. generation; the analysis of variance of diallel tables, analysis of diallel crosses for the prediction of genetical parameters and general combining ability analysis. The conclusion drawn for the significance of estimated dominant gono effects are the same. 4- The additive gens effect for the ear grain weight trait was found insignificant. On the contrary, tho additive and dominant gene effects for all other traits studied were estimated to be significant in both j?. and F` generations. Dominant gene effects predictions are found to be higher than the additive gene effects predictions, in all tho traits, but the heading date. 5- Complementary type of interaction was found from the tests for validity of assumptions made for the diallel analysis, for ear grain weight trait in P. generation and number cf kernels per ear and grain yield of a unit area traite in P generation. 6- Parental observation values may be used as a criteria in the seloction of convenient parents for the agronomic traits, wfcieh are not effected more by tho environmental factors. Hevertheloss, more sensitive evaluating methods should be used in the selection of parents for tho agronomic traits like number of ears per plant, more effected by the environmental factors. 7- The best parents selected for traits studied are as follow; CI 9415 for the traits, plant height, number of spikelets per ear and number of kernels per ear; TY 76-12 for the thousand kernel weight trait; CI 10073 for the oar length trait; CI 9779 for the heading date traits and CI 9388 for the traits ear grain weight and number of oars per plant.. 8- Two combinations, CI 7243 x TY 76-12 and CI 9388 x TY 76-12 seems to be prognasticating crosses for grain yield.