`Taze can buldu cihan` Osmanlı şiirinde bahar

Abstract

ÖZET Osmanlı şiirinde bahariyyeler, tabiattaki görüngülerin şairlerin imgelem dünyası üzerindeki etkisini ve tabiatla insan arasındaki etkileşimin boyutunu göstermesi açısından önemlidir. Bahar mevsimi, şairinden musavvirine, gündelik hayattan kültürel hayata kadar birçok açıdan Osmanlı toplumunda etkili olmuş; insanların kültürel edimleri üzerinde olduğu kadar sanatçıların estetik duyarlılıklarının şekillenmesinde de önemli rol oynamıştır. Sosyo kültürel bir ortamın hazırlayıcısı olarak bahar, sosyolojik ve psikolojik etkileriyle Osmanlı toplumunda en çok rağbet gören mevsim olmuştur. Osmanlı şairinin tabiatla kurduğu ilişki başlı başına bir estetik anlayışı ortaya koymuş ve bu estetiğin içinden bakılarak zengin imgeler üretilmiştir. Bu imgeler, kişisel olanın dünyasını imlemekle birlikte toplumsal hayata ilişkin göndermeleri de içerir. Bahariyyelerde yer alan bahar tasvirleri dolayımında, şairin fenomenler evreninde edindiği duyumsamayı, şiirsel imgelere nasıl dönüştürdüğünü ve görüngüleri ideal olan güzellik anlayışı içinde metaforik çağrışımlarla ne şekilde ifade ettiğini görmek mümkündür. Şair, tabiattan edindiği duyumsamaların kendi zihninde oluşturduğu tasavvurdan hareketle mecazî temsiller üretmiş ve bunun neticesinde şiirinde metaforik bir dünya kurmuştur. Tabiattaki her bir objenin üzerinde ayrıntıyla duran şair, şiiri âdeta büyük olanı kapsayan bir minyatüre dönüştürmüştür. Bu minyatürde gündelik hayatından askeri hayatına kadar birçok yönüyle Osmanlı Devleti'ni bulmak mümkündür. Osmanlı kasidelerindeki bahar tasvirlerinden hareketle, tabiatın insanın toplumsal ve bireysel edimleri üzerindeki etkisi açıkça görülebilir. Osmanlı şairi, tabiattan hareketle şiirinde farklı bir dünya yaratmış ve dış dünyadaki her bir objeyi bu dünya içerisinde anlamlandırmıştır. Bahar tasvirleri, şairin imgelemi ile yapıtı üzerinde tabiatın etkin ve şekillendirici bir işleve sahip olduğunu göstermekle birlikte, insanın düşünsel ve yaratıcı gücü ile tabiat arasındaki etkileşimin boyutlarını da açığa vurmaktadır. anahtar sözcükler: bahar mevsimi, Osmanlı şiiri, görüngü, imge

ABSTRACT In Ottoman poetry, bahariyyeler are important since they show how phenomena in nature affect the poet's imagination and indicate the extent to which nature and humanity interact with each other. In Ottoman society, the spring season affects poets ant artists both in their daily life and cultural life and plays an important role in forming the artist's aesthetic sensibility and cultural activities. Spring, setting up a socio-cultural environment, is the favoured season with the Ottomans, since it produces sociological and psychological effects. The relationship that Ottoman poets establish with nature creates an independent aesthetic understanding rich in symbols. In addition to hinting at the personal world, these images include references to social life. In bahariyyeler, it is possible to see how poets transform what they perceive in the world of phenomena into poetic images and how they express these phenomena in an ideal understanding of beauty using the metaphorical connotations contained within their depictions of spring. Working with these conceptions based on their perceptions of nature, the poets form figurative representations and, as a result, create a metaphorical world in their poetry. The poet, carefully noticing every object in nature, turns poetry into a miniature microcosm virtually containing the larger macrocosm. In this microcosm, one can find the Ottoman State in its many guises from daily life to military life. Studing the depictions of spring in the Ottoman kasides can explicitly show how nature influences social and individual activities. Starting from nature, the Ottoman poet creates a different world and gives a different meaning to every object within the world. The depictions of springtime reveal the extent of interaction between the intellectual and creative powers of the poet, besides showing that nature exerts a dynamic and creative function on the poet's images and works. keywords: spring season, Ottoman poetry, phenomena, image VI