Ege bölgesi keçi liflerinin bazı önemli fiziksel, kimyasal özellikleri ve değerlendirme imkanları

Abstract

-84- 5. ÖZET VE SONUÇ Bu araştırmada; Ege Bölgesinin keçi miktarı bakımın dan en yoğun olduğu beş yöresinin (Manisa, Balıkesir »Burdur, Denizli, Muğla), keçi ve çepiçlerinden kırkım yolu ile sağ lanan toplam 200 adet numune üzerinde çalışılmıştır. Numunelerin; fiziksel (incelik, uzunluk, kopma mukavemeti, % uzama, 100 mikron mesafedeki pulçuk sayısı) ve Kimyasal (pH tayini, yağ tayini, alkalide çözünebilme oranının tayini, sistin + sistein içeriğinin tayini, azot tayini) özellikleri araştırılmış, buna göre liflerin kulla- nılubilme imkanları incelenmiştir. Araştırmadan elde olunan sonuçlar aşağıda özet olarak verilmiştir. -1- Üst liflerde ortalama incelik keçilerde 86,78 - 1,8 Mikron, çepiçlerde 70.65 - 1,3 mikrondur. Alt liflerde iseortalama incelik keçilerde 15.06 *. 0,42 mikron, çepiç lerde 14.58*. 0.26 mikrondur. Keçi ve Çepiç üst lifleri incelik bakımından farklı, alt lifler ise farksızdır. Diğer yandan alt lifler, üst liflere nazaran incelik bakımından daha üniformdur. Aynı za manda hem alt hemde üst liflerde çepiç lifleri keçilere naza ran daha uniform bulunmuştur. Bu özelliklerinden dolayı alt lifler, Keşmir keçisi alt liflerine benzerlik gösterir, 2- Alt lifler; Kilis keçisi alt liflerinden daha ince, Keşmir keçisinin alt -lif lerine oldukça yakın ve Keşmir benzeri liflerden Guanago ve Vicuna' dan biraz kalın, Lama' dan ise incedir. Keçi üst liflerinde, incelik yörelere göre farklı bulunmamasına rağmen alt liflerde farklı olduğu saptanmıştır.-85- Buna göre Manisa- Balıkesir, Manisa-Denizli, Balıkesir- Denizli, Balıkesir-Mugla ve Burdur-Denizli arasındaki fark önemli, diğer yöreler arasındaki fark önemsiz bulunmuştur. Çepiç üst ve alt liflerinde ise incelik bakımından yalnız Denizli diğer yörelerle önemli farklılık göstermektedir. Genel olarak Ege Bölgesi keçi ve çepiç alt lifleri, dağlık bölgelerde sahil bölgelerine nazaran daha incedir. Bu bakımdan Keşmir keçisi alt lifleri ile benzerlik gösterir. 3- Üst liflerde; ortalama uzunluk keçilerde 9.69 - 0.23 cm, çepiçlerde 10.99- 0.34 cm dir. Alt liflerde ise ortalama uzunluk keçilerde 3#68 i 0.11 cm, çepiçlerde 3«4-8 * 0.15 cm dir. Keçi ve çeniç üst lifleri uzunluk bakımından farklı olmasına ragmen alt lifler farksızdır. Gerek üst, gerekse alt liflerde keçi lifleri çepiç liflerine nazaran uzunluk bakımından daha uniform bulunmuştur, 4- Ege Bölgesinin çeşitli yörelerinde hem keçi, hem de çepiç alt ve üst lifleri uzunluk bakımından farklıdır. Üst liflerde; uzunluk bakımından keçilerde yalnız Burdur 'un, Balıkesir hariç diğer yörelerle olan farkı ile Balıkesir-Denizli arasındaki farklılıklar önemlidir. Çepiçlerde ise yalnız Muğla'nın, Denizli hariç diğer yörelerle olan farkı ile Balıkesir'in diğer yörelerle olan farkı önemli bulunmuştur. Alt liflerde; keçilerde yalnız Manisa ve Denizli'nin birbirleri hariç di^er yörelerle olan farkı önemlidir. Çepiç lerde ise sadece Burdur ile Balıkesir ve Denizli arasında uzunluk bakımından önemli farklılıklar saptanmıştır. 5- Genel olarak Ege Bölgesi keçi ve çepiç lifleri uzunluk bakımından Keşmir lifleri ile ülkemiz Kilis keçisi alt liflerine benzerlik göstermektedir.-86- 6- Üst liflerde; ortalama kopma mukavemeti keçilerde 104.7 t o.8 Pond, Çepiçlerde 68.4 ± 1.8 Ponddur. Alt liflerde ise ortalama kopma mukavemeti keçilerde 5*06 - 0.21 Pond,.f çepiçlerde ise 4,50 -0.12 Ponddur. Gerek üst, gerekse alt liflerde keçi ve çepiç lifleri kopma mukavemeti bakımından farklılık göstermektedir. Keçi ve çepiçlerde hem üst, nemde alt lifler kopma mukavemeti bakımından oldukça uniform olmasına rağmen, çepiç alt lifleri keçi alt liflerine nazaran daha üniformdur. 7- Çepiç liflerinde, incelik ile kopma mukavemeti arasında pozitif ilişki sa o t anmış t ir. Ege Bölgesi keçi ve çepiç liflerinde yalnız çepiç üst liflerinin kopma mukavemeti yörelere göre farklılık gös termektedir. Yörelere göre farklılık gösteren çepiç üst lif lerinde, yalnız Balıkesir-Denizli ve Balıkesir-Manisa'ya ait lifler birbirleri ile kopma mukavemeti bakımından farklıdır, Genel olarak Ege Bölgesi keçi ve çepiç lifleri kopma mukave meti bakımından Keşmir lifleri ile ülkemiz Kilis keçisi alt liflerine benzerlik göstermektedir. 8- Üst liflerde $ Uzama yeteneği keçilerde % 37.92 - 0.97, Çepiçlerde $ 42.54 t o. 49 dur. Alt liflerde ise uzama yeteneği keçilerde % 39.15 - 0.72, çepiçlerde % 37.70 - 1.0 dir. Keçi ve çepiç üst lifleri uzama yeteneği bakımından farklı, alt lifler ise farksızdır. Çepiç üst lifleri, uzama yeteneği bakımından keçi üst liflerine nazaran daha uniform olmasına karşın alt lifler de bu durumun tam tersi saptanmıştır, 9- Gerek keçi, gerekse çepiç alt ve üst liflerinde uzama yeteneği yörelere göre farklılık göstermektedir. Uzama yeteneği bakımından yörelere göre farklılık gösteren kıl ke çisi hem alt, hem de üst liflerinde Manisa'nın diğer yörelerle-87- olan farkı önemli bulunmuştur. Çepiç üst liflerinde ise bu farklılık yalnız Burdur ile diğer yöreler arasında sap tanmıştır. Çepiç alt liflerinde de Denizli hariç, Manisa'nın diğer yörelerle olan farkı ile Balıkesir-Denizli arasındaki fark önemli bulunmuştur. 10- Keçi üst liflerinde kopma mukavemetinin en dü- « şük olduğu Manisa'da uzama yeteneğinin en yüksek değeri aldığı saptanmıştır. Alt liflerde ise bu durum tam tersidir. Buna göre lif mukavemetinin arttığı yörelerde uzama yeteneği azalmaktadır. 11- Genel olarak lige Bölgesi keçi ve çepiç alt lif lerinin uzama yetenekleri; Kilis keçisi alt liflerinden yüksek, ince yalağı ve Merinoslara ise daha yakındır. 12- Üst liflerde; ortalama 100 mikron mesafedeki nulcuk sayısı, keçilerde 10.68 `t 0.42, çepiçlerde 10.11 *. 0.3 0 dur. Alt liflerde ise pulcuk sayısı keçilerde 6.90 - 0.10, çeniçlerde 7« 04- - 0,15 dır. G&rök üst, gerekse alt liflerde keçi ve çepiç liflerinin 100 mikron mesafedeki pulçuk sayıları farklı delildir. Pulçuk sayısı bakımından; alt lifler, üst liflere nazaran daha uniform bulunmuştur. Diğer yandan çepiç üst lifleri keçi üst liflerine nazaran daha ünifoıtadtfr.. Alt liflerde ise bu durum tam tersidir. 13- Üst liflerde; keçi ve çepiç liflerinin örtü hüc relerinin kenarları çok girintili çıkıntılı ve köşelidir, îki örtü hücresi arasındaki mesafe ise oldukça, dardır. Bu yüzden 100 mikron mesafedeki pulcuk sayıları fazladır. Ancak örtü hücreleri içe dönük bulunmuştur. Bu özelliğin den dolayı da yün liflerine nazaran daha parlak ve kaygandır lar. Alt liflerde ise hem keçi, hem de çepiç liflerinin örtü hücreleri, üst liflere nazaran daha muntazam ve iki örtü hücresi arasındaki mesafe daha geniştir. Ancak örtü hücreleri dışa dönük olduğundan üst liflere nazaran daha mat görünüşlüdürler. Aynı zamanda bu özelliğinden dolayı daha kolay keçeleşirler.-88- 1#- Üst liflerde ortalama pH değeri; keçilerde 6.34- ± 0.065, çepiçlerde $ 6.47 ± 0.086 dır. Alt liflerde ise ortalama pH deleri keçilerde % 5.58 ± 0.007, çepiçlerde °/o 5.90 - 0.08 dir. Ege Bölgesi keçi ve çepiçlerinin gerek üst gerekse alt liflerinin pH değerleri farklı bulunmamıştır. Alt lifler, üst liflere nazaran pH değeri bakımından daha ünif ormdur. Aynı zamanda keçi alt lifleri, çepiç alt liflerine nazaran bu özellik bakımından daha ünif ormdur. 15- Üst liflerde ortalama yağ oranı; keçilerde # 0.414 ± 0.022, çepiçlerde # 0.501 ± 0.047 dir. Alt liflerde ise ortalama yağ oranları; keçilerde % 1.83 - 0.20, çepiç lerde % 1.93 - 0.13 dür. Efe Bölgesi keçi ve çepiçlerinin gerek üst, gerekse alt liflerinde yag` oranları farklı değildir. Alt lifler, üst liflere nazaran ya£ oranı bakmmmdan daha uniform bulunmuştur. Aynı zamanda üst liflerde keçi lifleri, çepiç lere nazaran, alt liflerde ise çepiç lifleri keçileri na zaran daha ünif ormdur. Alt liflere nazaran daha kalın olan üst liflerle, çepiç liflerine nazaran daha kalın olan keçi liflerinde yap; oranları düşük bulunmuştur, 16- Üst liflerde ortalama alkalide çözünebilme oran ları; keçilerde % 8.64 - 0.56, çepiçlerde % 10. 54- - 0.46 dır. Alt liflerde ise bu delerler keçilerde JÖ 13.56 * 0.002, çepiçlerde % 16.17 - 0,007 dir. Diğer yandan çepiçlerde gerek üst gerekse de alt liflerinin alkalide çözünebilme oranları keçi liflerine nazaran daha yüksektir, -Alt lifler, üst liflere nazaran alkalide çözünebilme oranları bakımından daha uniform bulun muştur. Direr yandan çepiç üst lifleri bu özellik bakımından keçi üst liflerinden daha üniformdur. Alt liflerde ise bu-89- durura tam tersidir. 17- Üst liflerde ortalama Sistin t Sistein içeriği; keçilerde # 9.4-6 ± Q.?l, Çepiçlerde % 9.28' t o. 18 dir. Alt liflerde ise bu değerler; keçilerde $ 9.804- - û.25, çepiçlerde % 9,207 t o. 22 dir. Ege Bölgesi keçi ve çepiç liflerinin gerek üst gerekse alt lifleri sistin + sistein içeriği bakımından farklı bu lunmamıştır. Alt lifler, üst liflere nazaran sistin 4- sistein içerimi bakımından daha uniform bulunmasına rağmen keçi ve çekiçlerde sistin.?? sistein içeriğinin aynı olduğu saptanmıştır. 18- Üst liflerde ortalama azot; keçilerde % 15.59 - 0.15, çepiçlerde % 15.42 - 0.16 dır. Alt liflerde ise bu dererler keçilerde % 15.63 - 0.10, çepiçlerde c/> 15.61 - 0.07 dir. Ege Bölgesi keçi ve çepiçlerinin gerek üst, gerekse alt lifleri ihtiva ettikleri azot bakımından farklı bulunma mıştır. Diğer yandan alt lifler, üst liflere nazaran ihtiva ettikleri azot bakımından daha uniform bulunmalarına rağmen gerek üst, gerekse alt liflerin azot yüzdeleri birbirine oldukça yakındır. 19- Kıl keçisi üst lifleri halen el sanatları -eklinde kaba, kaim Mutaf Mamulleri yapımında kullanılmaktadır. Bunun yanı s ıra; mukavemetlerinin yüksek oluşu nedeni ile çeşitli amaçlarla kullanılmak üzere ip veya halat yapımın da, sıkı dokunmuş kıl mamuller su ve yağmur geçirmediğinden bu özellimin gerektirdiği kaba ve kalın dokuma ve çevre eşyası yanımın da, ayrıca ambalaj sanayiinde, efekt lifi olarak di^er liflere karıştırılmak suretiyle, dolgu maddesi olarak ve turistik e? ya yapımında kullanılabilir.-90- Alt liflerin ise, yeterli miktarda elde edilebil diği takdirde birçok fiziksel özellikleri bakımından ince Merinos ve Keşmir keçisi alt liflerine benzediğinden, bu liflerin değerlendirildiği alanlarda kullanılabileceği saptanmıştır.

-91- S U M MARY In this research, studies were made. on 200 samples obtained by shearing from the goats and year-old goats of five provinces (Manisa, Balıkesir, Burdur, Denizli, Muftla) of Ege Region, where the selected provinces have the most dense goat quantity. Physical (Fineness, length, breaking strength, # e- longation, scale quantity in 100 microns) and chemical (pH determination, fat determination, determination of solubi lity in alkaline, cystine and cysteine determination, nit rogen determination ) properties of the samples were inves tigated, hence the possibility of usance of fibers were examined. The results obtained from the mesearch are given below in summary, 1- Average fineness of the upper fibers is 86.78 - 1.8 microns at the goats and 70.65^-1.5 microns at the year- old goats. However, average fineness of the lower fibers is 15.06^0.42 microns and 14.58-0.26 microns respectively. Upper fibers of goats and yeai'-old goats are dif- f&ren'$ in fineness but the lower fibers are imperceptible. On the other hand, the lower fibers are more uniform in fineness when compared with the upper fibers. Both the lower and the upper fibers of the year-old goats 'fibers were more uniform than the goats 'fibers. Because of these properties, the lov/er fibers- seem to be similar with those;. of Kashmir goats 'lower1 fibers. 2-The lower fibers are finer than Kilis goats' lov/er fibers, rather similar to Kashmir goats' lov/er fibers and Slightly Coarser than Guanaco and Vicuna's and finer than Llama ' a.-92- Even though the fineness of the upper fibers of goats v;ere found to be similar as to the provinces, they were different in the lower fibers. Thus, the dif ference between the provinces Manisa- Balıkesir, Manisa- Denizli, Balikesir-Denizli, Balıkesir-Muğla and Burdur- Denisli were found to be significant, where_jas diffe rence between, the other provinces proved to be in sig nificant. At the upper and the lower fibers of the year-old goats, only province of Denizli shows signigic&nt diffe rence with the other provinces with respect to fineness. In general, goats' and year-old goats' lower fi bers of Ege Region are more. finer in the country than coastal regions. In this respect, they show similarity with the lower fibers of Kashmir goat. 3- Average length of the upper fibers is 9.69- 0.23 cm at the goats and 10.99-0.34- cm at the year-old goats. Average length of the lower fibers is 3.68-0.11 cm and 3.48*.0.15 cm respectively. ISven though the upper fibers of goats and year-old goats are different in length, there is no difference in the lower fibers. Both the lower and the upper fibers of goats are more uniform than those of year-old goats with respect to length. 4- In various parts of Ege Region, upper and lower fibers of both goats and year-old goats are different in length. Among the upper fibers of goats, the difference with respect to length is significant only between Burdur with the other provinces except Balıkesir and between Balıkesir and Denizli provinces.-93- As for the year-old goats, only the difference between Mutfla with the other provinces except Denizli and the difference between Balıkesir with the other pro vinces have been found significant. In the lower fibers of goats, only the difference between Manisa with the other provinces except Denizli and the difference between Denizli with the other provinces except Manisa is significant. Among year-old goats, only between Burdur with Balıkesir and Denizli provinces have there been significant differences. 5- In general, Ege Region goats' and year-old goats' fibers show similarity with Kashmir (Cashmere) fibers and with lower fibers of our country's Kilis goats. 6- The average breaking strength of the goats' + + upper fibers is 104.7-2.8 ponds and 68.4-1.8 ponds of the year-old goats'. In the lower fibers, the average breaking strength is 5» 06-0. 21 ponds at the goats and 4.50-0.12 ponds at the yeer-old goats. Both in the upper and lower fibers, goats' and year-old goats ' fibers show difference with respect to breaking strength. Although the upper and the lower fibers of the goats and year-old goats are uniform with respect to bre aking strength, year-old goats' lower fibers are more uniform than goats' lower fibers. There has been found a positive relationship between fineness and breaking strength. on year-old goats fibers. 7- Among goats' and year-old goats' fibers of Ege Region, only the breaking strength of the year-old goats' upner fibers show difference between regions._94- Of the upper fibers of the year-old goats which show difference between regions, only the fibers belonging to Balikesir-Denizli and Balikesir-Manisa are different with respect to breaking strength. Generally, fibers of the goats and year-old goats of Ege Region show resemblance with Kashmir (Cashmere) fibers and lower fibers of our country's Kilis goats* 3- Elongation of the upper fibers is 37.92 % - 0.97 % at the goats and 42. 34 #to.49 % at the yaar-old goats. On the other hand^ elongation of the lower fibers is 39.15 # t 0.72 % at the goats and 37.70 # * ı.o % at the year-old goats. Upper fibers of the goats and year-old goats are dif erent with respect to elongation but the lower fi bers are not. Even though the year-old goats' upper fibers are more uniform than the upper fibers of the goats with res pect to elongation, just the opposite have been found at the lover fibers. 9- The elongation of both the goats' and the year- old goats' upper and lower fibers show difference among regions. At both the lower and the upper fibers of the or dinary goats which show difference among provinces with respect to elongation, the difference between Mnnisa and the other provinces has been found to bo significant. At the year-old goats' upper fibers, however, this difference has been found only between Bursa with the other provin ces. On the other hand?at the lower fibers of the year- old goats, the difference between. Manisa with others pro vinces except Denizli and the difference between Balıkesir with Denizli has been found significant.-95- 10- At the upper fibers of goats, it has been determined that the elongation value was the highest in Manisa where the breaking strength has been the lowest. The opposite holds true for the lower fibers. Hence, the elongation value decreases in those prouinces where the breaking strength increases. 11- In general, elongation of the lower fibers of goats and year-old goats of Ege Region is higher than the lower-fibers of Kilis goats and more close to fine wool and Merino. 12- At the upper fibers, the number of scales per 100 microns is 10.68^6.42 at the goats and 10.11^0.30 at the year-old goats. At the lower fibers, the number of scales per 100 microns is 6.90t-0.10 and 7.04±0.15 respectively, The number of scales at 100 microns distance is not different at the goats' and year-old goats' both upper and lower fibers. The lower fibers have been found more uniform than the upper fibers with respect to number of scales. On the other hand, upper fibers of the year-old goats are more uniform than those of goats' upper-fibers. The opposite holds true for the lower-fibers. 13- At the upper fibers of the goats and year-old goats, the edges of the scales are toothed and cornered. The distance between two scales is rather narrow. For this reason, the number of scales in 100 microns is abun dant. However, scales have been found to be introvert. Because of this characteristic, they are more bright and slippery than wool fibers. At the lower fibers, however, the scales of both the goats ' and year-old goats ' fibers are more regular than the upper fibers and the distance between two scales-96- is more spacious. Because of the scales being extrovert, they aeem to be more dull than the upper fibers. At the same time, they felt easily because of this characteristic. 14- Average pH value at the upper fibers is 6.34- %t 0.065 $ at the goats and 6. 47 # t 0.086 % at the year-old goats. At the lower fibers, the average pH value is 5.58 % * 0.007 % and 5.90 CA 0.08 % respectively. The pH values of both the upper and the lower fibers of the goats and year-old goats of Ege Region have not been found different. The lower fibers are more uniform than the upper fibers with respect to pH value. At the same time, lower fibers of the goats are more uniform than the year-old goats' lower fibers in this respect. 15- Average fat ratio at the upper fibers is 0.414- # - 0.022 % at the goat^ and 0.501 % * 0.047 % at the year-old goats. At the lower fibers, the average fat ratio is 1.83 % - 0,20 % and 1.93 % - 0.13 # respec tively. The,fat ratios of both the upper and the lower fibers, of the goats and year-old goats of Ege Region have not been found different. The lower fibers are more uniform than the upper fibers with respect to fat ratio. Meanwhile, at the upper fibers, the fibers of goats are more uniform than year-old goats' and at the lower fibers, the year-old goats' fibers are more unifoim than the goats' fibers. The fat ratios have been found low in the upper fibers which are coarser than the lower fibers and at the fibers of goats, which are coarser than the fibres of year-old goats.-97- 16-Average solubility in alkaline at the upper fibers is 8.64 % £0.56 % at the goats and 10. 54 % ± 0.4-6 % at the year-old goats. At the' lower fibers these values are 13.56 % - 0.002 % and 16.17 % - 0.007 # res pectively. On the other hand, both the upper- and the lower fibers of the year-old ^oats have higher ratios of solu bility in alkaline than the fibers of goats. The lower fibers have been found to be more uni form than the upper fibers with respect to ratios of solu bility in alkaline. On the other hand, the upper fibers of the year-old goats are more uniform than the upper fibers of the goats with respect to this characteristic. The opposite holds true in the lower fibers. 17- Average Gystine.?. Cysteine content at the upper fibers is 9.46 % - 0.21 % at the goats and 9.28 % ± 0.I8 % at the year-old goats. These values are 9.80 % - 0.25 % and 9.207 İo - 0.22 % respectively at the lower fibers. Cystine + Cysteine content of both the upper and the lower fibers of the goats and year-old goats of Ege Region have not been found different. Even though the lower fibers have been found more uniform than the upper fibers with respect to Oystine+cys- teine content} it has been determined that Cystine-+Cysteine content of the fibers of goats and year-old goats are the same. 18- Average nitrogen content at the upper fibers is 15.59 $- 0.15 % at the goats and 15.42 % ± 0.16 % at the year-old goats. At the lower fibers, these values are 15.63 % - 0.10 % and 15.61 % ± 0.07 % respectively. Both the upper ` and the lower fibers of the goats and year-old goats of Ege Region have not been found different with respect to nitrogen content. On the other hand, although the lower fibers have been found more uni form than the upper fibers with respect to nitrogen content, the nitrogen percentages of both the upper and the lower fibers are rather close.-98- 19- Upper fibers of the ordinary goats are being used in the production of coarse products as hand craft today. Moreover, because of their high breaking strength, they are used in the production of ropes for various pur poses; being resistant to water and rain, in the produc tion of coarse fabrics, in the packaging industry, as an effect fiber by mixing with the other fibers, as a filling substance and in the production of souvenir products. The lower fibers, on the other hand, may be used in those areas similar to those of fine Merino and Kashmir goats ' lower fibers because of their similarity in too many physical properties, provided that they are produced in sufficient quantity.