Bazı bitkisel boyarmaddeler ile yün liflerinin boyanması yöntemlerinin ve haslıklarının araştırılması

Abstract

Yapılan bu yüksek lisans çalışmasında 15 çeşit bitki kullanılmış olup, değişik mordanlarla yün boyanmıştır. Boyana sonucunda liflerde meydana gelen değişiklikler (kopma dayanımı ve esneme yüzdesi) ve oluşan renkler ile haslıklar ölçülmüştür. Bazı bitkilerde; kök »bazılarında yaprak veya çiçek veya- hatta meyva kabukları kullanılmıştır. Köklerden yapılan boya ekstraksiyonu 24 saat su içerisinde bekletme, diğerlerinde ise 30-60 dakika arasında kaynatma şeklinde yapılmıştır »Buna göre; 1) Meyan kökü ile yapılan boyamalarda sarı ile yeşil arasında değişen renkler elde edilmiştir »Şap ile birlikte tartın mor dan olarak kullanıldığı boyamalarda ise lifin zarar görmesi az olmaktadır. 2) Kök boya ile yapılan boyamalarda kırmızı tonları elde edilmiştir. Burada da tart kullanımı lifin kopma dayanımını artırmıştır. 3) Pelit ile yapılan boyamalarda, sarı, kahve rengi ve siyah renkler elde edilmiştir.Mordan ve kök miktarı artırıldıkça, renkler sİ3'aha doğru kaymaktadır. 4) Alabada ile yapılan boyamalarda kırmızı nüanslı kahverengi renkler elde edilmiştir. Mordan miktarı arttıkça renkler bakır renginden kahve rengine, kök miktarı arttıkça, kahverenginden bakır rengine doğru kaymaktadır. 5) Ebegümeci ile yapılan boyamalarda açık sarı, yeşil renkler elde edilmiştir» En 3mksek haslık ve kopma dayanımları ve en güzel yeşil renk bakır sülfat ile elde edilmektedir. 6) Alman papatyası ile yapılan boyamalarda, canlı kavuniçi ve sarı renkler elde edilmiştir» 7) Asma yaprağı ile hem kuru hem de taze asma yaprağı kullanılarak boyamalar yapılmış t ir. Açık sarı kahverengi renkler el de edilmiştir. Taze ve kuru yapraklarda aynı renkler elde e- dilmesine rağmen, kuru yaprakların renk tonları daha koyu olmaktadır ve haslıklar da daha yüksek çıkmaktadır. 8) ceviz ağacının hem yaprağı hem de meyvasının taze kabukları-87- kullanılarak boyamalar yapılmış t ir. Her ikisinde de koyu kahverengi renkler elde edilmiş tir. Kabukla yapılan denemelerde boyarmaddenin bazik boyarmadde olduğu, saptanmıştır. 9) Çam kozalağı ile yapılan tüm denemelerde açık sarı, açık pembe ve mavi nüanslı gri renkler elde edilmiş tir. Ayrıca çam kozalağı ile toprak kap içerisinde bekletme ve mayalama yöntemlerine göre boyamalar yapılmıştır. Bekletme yöntemine göre yapıları boyamaların haslıkları yüksek çıkarken, mayalama yönteminde fazla bir değişikliğe rastlanmamıştır. 10) Hem kuru hem de taze hay it yaprakları kullanılarak yapılan boyamalarda yeşil, sarı renkler elde edilmiştir. II)Murt yaprağı ile yapılan boyamalarda, sarı, kahverengi renkle elde edilmiştir. I2)Nar kabuğu ile yapılan boyamalarda, siyah, sarı renkler elde edilmiştir. Mordan miktarını artırdıkça, renkler siyaha, doğru kaymaktadır. 13) Soğan kabuğu ile yapılan boy amalar da, kırmızı, kahve rengi renkler elde edilmiştir. Kabuk miktarını artırdıkça, ışık haslıkları ve renk tonlarında artış görülmüştür. Yapılan bu araştırmada boya alımına tempera tür, PH, tuz ve su sertliğinin etkisi incelenmemiştir.Bitkisel boyalarla yünün boyanmasında bir başlangıç olarak kabul ettiğimıiz bu araştırmada, yukarıda belirtilen hususların da incelenmesi gerekmektedir.

In this master thesis, the wool f iters were dyed by using 13 kinds of plants and various mordants. After dyeing, the changes (tensile strength, elongation at break) that happened over the fibers, the colors and the fastnesses were measured. In working with some plants the roots, with some others the leafs or the flowers and with the others the skins of the fruits were used. The extraction of the dyestuff from the roots was performed by leaving the roots in water for 24 hours. The extraction of the dyestuff from the others was made by boiling them for 30-60 minutes »According to these; 1) After dyeing with the root of licorice plant, the colors which differ from yellow to green were obtained. In the first experiment, the damage of the fibers was less than the others. 2) The colors that were obtained after dyeing with madder were the shades of red. The increase of the tensile strength in the first experiment was the same as the experiment with the root of the licorice plant. 3) After dyeing with valonia, yellow, brown and black colors are obtained. With the increase of the mordant and root quantity, the colors changed towards black. 4) After dyeing with patience dock, brown colors with red nuances were obtained. With the increase of the amount of mordant, the colors changed from copper shade to brown and with the increase of the amount of root, they changed from brown to copper shade. 5) After dyeing with mallow flower, light yellow and green colors were obtained. The highest fastness and tensile strength and also the best green colorwere obtained by using copper sulfate as a mordant. 6) After dyeing with the dyer's daisy, bright orange and yellow colors were obtained. 7) The dyeing processes were performed with the leaf of vine-89- by using fresh and dry leafs. Light yellow, `brown colors were obtained. The same colors were gotten with fresh and dry leafs hut the shades of dry ones were darker and the fastnesses of them were higher. 8) The leafs and the fresh, skin of the walnut tree's fruit were used for dyeing. Dark brown colors were obtained with both of them. The dyestuff of the fruit's skin was basic. 9) After all the experiments with the cone of pine tree, light yellow, pink and gray with blue nuance were obtained. Also by using the cone of pine tree, leaving it for extraction and fermenting it were performed in soil pots. The fastnesses after the experiments that were made by leaving the plant for extraction in the soil pot were high but the. fermenting method didn't cause much differences. 10) The fresh and the dry leafs of agnus castus were used for dyeing. Yellow and green colors were obtained. Il)Yellow and brown colors were obtained after the experiments with myrtle leafs <> 12) After dyeing with the skin of pomegranate's fruit, black, yellow colors were obtained. With the increase of the amount of mordant, the colors changed towards black» I3)After dyeing with the skin of onion, red and brown colors were obtained. With the increase of the amount of skin light fastness and coUor shades increased. In this investigation, the effects of temperature,PH, salt and water hardness to dyestuff absorption weren't observed We accepted this investigation as a beginning for dyeing wool with natural dyestuff s and the matters which were mentioned above must be observed.