Kültür mantarı yetiştiriciliğinin ekonomik analizi ve yapılabilirliği

Abstract

-88- VII. ÖZET ve SONUÇ Bu araştırma, kültür mantarı yetiştiriciliğini İz mir ilinde kurulmuş bulunan kültür mantar- işletmeleri düzeyinde ekonomik ve yapısal yönden analiz etmek ve İz mir'de kurulması düşünülen bir kültür mantarı işletmesi nin yapılaüilirliğini incelemek amacıyla ; apılmıştır., İzmir merkez ve İzmir'e bağlı diğer- ilçelerde saptanan kültür mantarı işletmeleri, tam sayım yöntemi ile araştı:- la kapsamına alınmıştır. Araştırmanın ana ma teryalini x işletmelerden doğrudan görüşmeler yoluyla toplanan bilgiler oluşturmaktadır. İzmir ve ilçelerinde faaliyet gösteren kültür man tarı işletmelerinin Ekim 1985 ve Ekim 1586 üretim dönemi itibarıyla elde olunan sonuçları, aşağıda maddeler halin de özetlenmiştir. 1. Araştırma bölgesinde faaliyette bulunan ve İnce lenen kültür mantarı işletmeleri İzmir şehir merkezine yakın ilçelerle, denize kıyısı olan ilçelerde bulunmakta dır. İzmir'de düzenli olarak faaliyette bulunan '11 adet kültür mantarı işletmesi saptanmış, 10 işletmeyle anket yapılmış, anketlerin değerlendirilmesi sırasında güvenilir bilgi edihilemeyen 1 işletme değerlendirme dışı bırakılmış tır. 2. İzmir'de incelenen 9 adet kültü mantarı işlet mesinden 6 adet işletme tüm yıl boyu üret m yapmak üzere kurulmuştur. İncelenen 3 işletmede yıl iç., ade mantar ye tiştiriciliği için uygun iklim koşulları bulunduğunda üre timde bulunmaktadır. Tüm yıl boyu üretim yapan 3 adet iş letmenin hukuki yapısı şirkettir. Diğer 6 adet işletme şahıs işle aesidirler. 3. nicelenen işletmelerde işletmecilerin ortalama yaşı 38.5, eğitim düzeyleri özellikle diğ.r tarımsal faa liyetlerle uğraşan tarımsal nüfusa göre oldukça yüksek bulunmuştur. 4. İncelenen işletmelerde aile işgücü kullanımı düşüktür. İşletmelerin işgücü ihtiyacının % 20*1 'i aile işgücü % 79. 9 'u yabancı işgücü taraf ındann karşılanmakta dır. Kullanılan aile işgücünün % S3'ünü evkek işgücü o-.89- luşturmaktadır. Şirket işletmelerde ücretli erkek işçile re 3083 ''.-TL. sı şahıs işletmelerinde ise 2134.-TL. sı ö- denmiş olduğu belirlenmiştir. 5. İzmir'de incelenen işletmelerde a;antar yetişti riciliği; modern mantar işletmelerinde, `bodrumlarda ve hayvan barı aklarında yapılmaktadır. Buna göre incelenen 4 adet işle me özellikle mantar yetiştiriciliği için in şa edilmiş ve donatılmış yerlerde, diğer 4 adet işletme ?Uf bodrumlarda ve 1 işletme de hayvan barınağında yer almak tadır. 6. Özellikle mantar yetiştiriciliği için inşa edil miş ve donatılmış modern mantar işletmelerinin tümü ısıt ma ve soğutma sistemleri ile çatı ve duvar ısı yalıtımına sahiptir. Soğutma sistemi bulunmayan 3 adet işletme yaz aylarında mantar üretimine ara vermekte mandSarm gereksi nim duyduğu ekolojik koşullar sağlandığında üretimde bu lunmaktadır. 7. İncelenen işletmelerde sermaye gruplarına göre aktif içinde arazi varlığı tutarı, işletme varlığı tuta rından üç kat fazla bulunmuştur. Arazi varlığı içinde en önemli unsurun bina ve inşaat varlığı olduğu (% 63' ü) bu nu toprak varlığı ile nebat varlığı ve tara demirbaşı izlemektedir. Pasif içinde özsermaye tutar:. % 78 oranında belirlenmiştir. 8. İncelenen işletmelerde işletme başına düşen e- kim alanı 619 m2, üretim alanı 1499 m2 olarak bulunmuştur. İşletmelerd bir yılda üretim dönemi sayıları 2-4 arasın da değişmek sdir. Tüm yıl boyu üretim yapan işletmelerde bir üretim döneminin ortalama süresi 84, mevsimlik üretim yapan işletmelerde S3 gün bulunmuştur, 9. İzmir'de araştırma kapsamındaki 3 adet işletme de kasa, 3 adet işletmede ranza ve diğer 3 adet işletmede de plastik torba üretim sistemi kullanılmaktadır. İncele nen işletmelerde mantarın tümü taze olarak satılmaktadır. İzmir'de üretici tarafından 250 ve 500 gramlık paketlerde taze olarak pazara sunulan mantarın % 42.1'i restoran ve pizzacılara, % 35.8fi supermarket ve şarküterilere, % 22.1 8 i de otellere, konserve fabrikalarına ve doğrudan tüketi ciye satılmaktadır.-so 10. Tüm yıl boyu üretim yapan işletmelerde ortala ma işletme Tiasfafı 12 984 OOO.-TL. ortalama `brüt hasıla 12 130 000. -Tl. mevsimlik üretim yapan işletmelerde orta lama işletme masrafı 2 589 000.-TL.,, ortalama brüt hasıla 3 341 000.-TL. olarak bulunmuştur. İncelenen işletmelerde işletme masrafları içinde işçilik masrafları % 38.3 ora nında yer almakta bunu materyal masrafları % 37 lik oran la takip etmektedir. 11. İncelenen kültür mantarı işletmelerinde mantar üretim maliyeti 3 685.-TL. sı olarak hesaplanmıştır. Aynı döneme ait ortalama mantar satış fiyatı 1 470.-TL. sidir. 12. Tüm yıl boyu üretim yapan işletmelerde ortala ma işletme alanı 3717 m% mevsimlik üretem yapa,n işletme lerde 950 m2 olarak bulunmuştur. Tüm yıl boyu üretim ya pan işletmelerde ele alınan dönem itibarıyla ortalama 6957 kg. mantar üretilirken bu değer mevsimlik üretim ya pan işletmelerde 2140 kg. olarak ğerçekleşr iştir. 13. 3150 m^ üretim alanı kapasite!:' bir kültür man tar işletmesi projesinin yatırım tutarı 11 782 443.-TL. sı olarak bulunmuştur. Projenin değerlendirilmesi aşamasın da iç kârlılık oranı % 14.08 ve rantabilitesi 2.6 olarak bulunmuştur. Projenin kendini ödeme süresi 10 yıl olarak hesaplanmıştır. İşletmenin 10 yıl içinde yaratacağı kat ma değer toplamı 408 462 745.-TL. sidir. Sermaye-hasıla oranı da 1.76'dır. Ayrıca işletmede sürekli olarak 15 ki şiye istihdam olanağı yaratılacaktır. Yukarıdaki bulguların ışığı altında araştırma böl gesi kültür mantarı işletmelerinin. geliştirilmesi ve man tar üretiminin desteklenmesi için aşağıdaki öneriler dile getirilebilir. 1. İşletme bünyesine yönelik öneriler: 1.1 Kültür mantarı işletmelerinin bu konuda dene yimli teknik elemanlara işletme içinde istih dam olanağı tanıması. Böylelikle verimin iş letmecinin teknik bilgisinin yetersizliğinden dolayı olumsuz yönde etkilenmesinin en aza indirilmesi, 1.2 İşletmelerin makina donanımı ve bina ısı ya lıtımlarının yapılarak işletm.Lerde tüm yıl-91- boyu mantar üretimi hedeflenmesi, 1.3 Yan ürünü (kompost) değerlendirecek sera, bah çe tarımı ya da benzeri yatırımlara işletme içinde yer verilmesi, 1.4 Kullanılan misellerin bozulmuş ya da hastalık lı çıkması durumunda bir üretim dönemi üretim elde edilemeyeceğinden, misel temininde misel lerin sağlıklı olmasına dikkat edilmesi, 2. İşletmelerin dışarısı ile olan ilişkilerine yö nelik öneriler: 2.1 İlgili kamu kuruluşları tarafından halen kül tür mantarı yetiştiriciliği yapan işletmeciler le, bu işe ilgi duyan girişimcilere belirli zamanlarda mantar yetiştirme k'irsu açılmalı, bu kursta işletmecilerin yanıs'ra işçilerde e- ' ğitime tabi tutulmalıdırlar. 2.2 Misel temini ve üretim tekniği ile ilgili ko nularda resmi kuruluşlar mantar üreticisine gerekli yardım ve kolaylığı gösterebilmeli, bu kuruluşlar da kendi içinde mantarcılıkla ilgi li elemanlarını eğitmelidirler. 2.3 Kültür mantarı işletmelerine v? bu işe yatırım yapmak isteyen girişimcilere düşük faizli, or ta ve uzun vadeli yeteri kadar kredi sağlaya cak tedbirler alınmalıdır. 2.4 İşletmelerin mantarın satışı sırasında birbir leriyle olan rekabetinin önlenmesi için kısa dönemde en azından pazarlamada yetiştiriciler arasında bir birlik kurulmalıdır. 2.5 Uzun dönemde yöre mantar yetiştiricilerinin kompost ve misel temin edebileceği, soğuk hava deposu ve konserve tesislerine sahip ve man tarın pazarlamasını da üstlenebilecek, kısa ca hammadde temini, üretim ve satış aşamala rını yürütecek bir kooperatif modelin geliş tirilmesi ve uygulanması gerekli görülmekte dir.