Benzen`den hareket ederek bazı azo boyar maddelerinin eldesi imkanlarının ve haslıklarının değerlendirilmesi üzerine bir araştırma

Abstract

-150 - XI. ÖZET İlk sentetik Doyarmaddenin lo56 yılında bulunmasından sonra tekstil ve birçok alanda Kullanılan doyarmaddelerin `önemi ve üretimleri hızla artmıştır. Bugün dünyanın boyarmadde ve organik pigment gereksizinin en önemli kısmı belirli ülkelere ait tanınmış birkaç firma tarafından karşılanmaktadır. Boyarmadde üretimini dünya, üzerinde elinde tutan bu firmalar, gerek teknolojilerini, gerekse hammadde kullanımlarını gizlemektedirler. Firmalar kendi aralarında ki bazı anlaşmalar ile bilgi ve teknoloji aktarılmasını engellemektedirler. 1974 petrol krizinden sonra artan fiyatlar ve zorlaşan rekabet nedeni ile boyarmadde ham ve ara maddelerinin de fiyatları artmıştır. Böylece boyarmadde piyasasına başka firmaların girmesi engellenmektedir. Boyarmadde ve organik pigmentlerin büyük çoğunluğu, aromatik hidrokarbonlardan elde edilmektedir. Benzer, Toluen, Ksilen, Naftalin ve Antrasen en belli başlı han maddelerdir. Türkiye'de ham kimyasal maddeler demir çelik endüstrisinde yan ürün olarak ve Pet- kim PetroKimya tesislerinde elde edilebilmektedir. Ta lebi tam karşılamayanlar ise ithalat ile temin edilmektedir, bu ham maddelerden çeşitli kimyasal reaksiyonlar sonucunda ara maddeler elde edilmektedir. Türkiye'nin en gelişmiş sektörlerinden tekstil ve boya sektörlerinin ana girdisi olan boyarmadde ve organik pigmentlerin çok az bir kısmı yurdumuzda üretilmektedir. Bunun için çeşitli kuruluşlar bu maddeleri üretmek için girişimde bulunmuşlardır, ancak know-how elde edememişlerdir. Bu nedenle, bu sektörün Türkiye'de kurulabilmesi için hemen araştırmalara paslanması gerekmektedir.-151 - Bu amaçla yaptığımız yüksek lisans çalışmasında başlangıç maddelerinden çıkılarak boyarmadde elde edilmeye çalışılmıştır. Benzen ve Naftalin başlangıç maddelerinden 11 çeşit ara madde ve bunldan da 10 adet boyarmadde elde edilmiştir. Laboratuarda yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen ara maddeler şunlardır : Benzen - Nitrobenzen Nitrobenzen - Anilin Nitrobenzen - Hidrazobenzen Hidrazobenzen - Benzidin Anilin - Sülfanilik asit Naftalin - Naftilamin (Naftol-Naftilamin - Naftionik asit Naftol - R- asidi Naftol - G-asidi Naftalin - H-asidi Naftol - Şeffer asidi Naftol - Krosin asidi boyarmaddeler ise : Anilin + R-asidi - Mono Azo Bm. Anilin + G-asidi - Mono azo BM. Sülfanilik asit + B-Naftol - Mono Azo BM. p-Nitroanilin + Şeffer asidi - Mono Azo BM. Sülfanilik asit - Şeffer asidi - Mono Azo BM. Sülfanilik asit + Naftilamin - Mono azo BM. Sülfanilik asit+ Naftalimin + Anilin - Diezo BM. Sülfanilik asit + Naftilamin + Anilin + B-Naftol - Triazo BM Naftionik asit + Naftol - Mono Azo BM. Naftionik + Şeffer asidi - - Mono Azo BM. Naftionik asit + G-asidi - Mono azo BM. Naftilamin+ R-asidi - - Mono Azo BM.-152 - Naftalimin + G-asidi - Mono azo BM.. Naftalimin + Şeffer asidi - Mono Azo BM. Naftalimin + R-asidi + Anilin -.Diazo BM. Benzidin + G-asidi - Mono -Azo BM. Benzidin + 2 mol G-asidi - Diazo BM. Benzidin +G-asidi + şeffer asidi - Diazo BM. Bu boyarmaadeler ile daha sonra yün, poliamid ve pamuk lifleri boyanmış ve açık ile yıkama haslıkları ölçülmüştür. Yapılan deneyler sonucunda elde edilen boyarmaddelerin çeşitili lifler için tekstil boyarmaddesi olarak kullanılabileceği gösterilmiştir. Daha ileri laboratuvar teknikleri uygulanabildiği takdirde daha çeşitli boyarmaddeler elde edilebilir. Bu nedenle araştırmaların daha da geliştirilmesi şart tır. Bu araştırmaların tekstil boyarmadde sanayinin gelişmesine yardımcı olabilmesi için desteklenmelidir.

- 153 - XII. ZUSAMitlEiMFASSUNG ftachaem der erste Farbstoff im Jahre I055 erf im den war wurden sich die wichtigkeit una procuKtion der Farbstoffe auf aen Textilgebiet ur.d den anderen Bereich- en stark erhöht. Der Verbrauch der Farbstoffe und organ! schen Fig ments der ftelt wird heute in einigen bestimmten Len- dem nur von einigen Firmen produziert. Diese Firmen die produktion oer Farbstoffe auf der Welt in der hand- halt en verbergen sowohl ihre Technologie als auch die Verwendung der Bohstoffe. Diese Firmen verhinaern so- gam aen Technologie und Kenntnissen austauscb nach ei nigen abkommen.untersich. riach der Erdöl krise 1974 wur den aie Preise der Farbstoffe und Zwischenstoffe erhöht wegen der allgemeinen Preise und schwierigkeit der kon- korenz. Diese verhinderte Wiederum aas die anderen klel- nen Firmen auf den Farbstoffen Markt zu kommen. Der grösste îeil der Farbstoffe und organischen Pigments v;ird auf den aromatischer? Kohlenstoffe ermit- telt. Die meisten beK.anr.testen Rohstoffe sind Benzen, Toluol, Xylol, foaphthalin und Anthrasen. In der Türkei weraen chemischen Hohstoffe in der Msen- und Stahlin- austrie als ivebenprodukte und in den Petrochenie enla- gen ermittelt. Die Produktion kann aber den Verbrauch nicht decl-ien, darum muss man manche Rohstoffe importie- ren. Aus diesen Rohstcffen werden durch verschiedene chemischen Reaktionen manche Nebenprodutfte erwittelt. Einen relativ wenigen Teil der Farbstoffe und orga nischen Pigmente werden als Hauptrohstoff in den Türki- schen gut entwickelten Textil- und Farbensektor in un- serem Land produziert. Darum bemühten sich verschieae- ne Institutionen diese Rohstoffe zu produzieren. Aber- 15* - sie komiten keinen ±,rf olg in know-how haben. Uarum ist es erforderlich eine sofortige Untersuchung, damit auch dieser Sektör in der Türkei gegründet werden kann. Zu diesec Zweck haben wir uns die mühe gegeoen in unsere Hochlizensarbeit aus den Anfangsstoffen Parbsoffe zu ermitteln. aus den Anfangsstoffen Benzen und ftaphtha- lin wurden 11 arten von Zwischenstoffe und aus diesen lo Parbstoffe ermittelt. In den Laborarbeiten wurden an- schliesend folgende Zwischenstoffe erfunden : Benzen - hitrobenzen Nitrobenzen - Anilin Nitrobenzen - Hydrazobenzen Hydrazobenzen - Benzidin Anilin - Sulfanilsaure Naphthalin -1 -Naphthylamin 1-Naphthylamin - Naphthionsaure 2-Naphthol - R-Saure 2-Naphthol - G-Saure. Naphthalin - H-Saure 2-Naphthol - Schaffersaure Naphthol- Croceinsaure Und die Parbstoffe : Anilin + R-Saure - Monoazo FS. Anilin + G-Saure - Monoazo FS. Sulfanilsaure + 2-Naphthol - Monoazo FS. p-Nitranilin + Schaffersaure - Monoazo FS. Sulfanilsaure + Schaffersaure - Monoazo FS. Sulfanilsaure + 1-Naphthylamin - Monoazo FS. Sulfanilsaure + 1-Naphthylamin + Anilin - Disazo FS. Sulfanilsaure + l-Naphthylamin + Anilin + 2-.Naphtol - - Trisazo FS. - ' Naphthionsaure + 2-Naphthol - Monoazo FS.- 155 - Naphthionsaure + Schaffersaure - Monoazo FS. Naphthionsaure + G-Saure -Monoazo FS. l-Naphthylamin + R-Saure - Monoazo FS. 1-Naphthylamin + G-Saure - Monoazo FS. 1-Naphthylamin + Schaffersaure - konoazo FS. l-Naphthylamin + R-Saure + Anilin - Disaz o FS. Benzidin + G-Saure - Monoazo FS. Benzidin +2 G-Saure - Disazo FS. Benzidin + G-Saure + Schaffersaure - Disazo FS. Mit diesen Farbstoffen wurden spetter die Wool-, Polyamid- und Baumwoollf asern gef arbt, wasch- und Lichtechtheit gezıessen. Die Untersuchungen zeigten schliesslich, dass dadurch erhaltene Farbstoffe für die Farbung verschiedener Fasern als îextiifafbstoffe verwenaet werden können. Wenn man noch entwiceelte Laborverfahren verwen- den karn, kann man noch icehr verschiedene Farbstoffe ermitteln. Darum ist es erf orderlich aie Untersuchung- en noch zu entwickeln. Diese üntersuchunen müssen auch unterstützt weraen,. aamit sie aer Entwicklung der Textilfarbstoifeniniustrie dienen können.