Kuru ve sulu koşullarda değişik sıra arası mesafelerin ve değişik fosfor dozlarının korunga (onobrychis viciaefolia scop.)`nın tohum verimi ve diğer agronomik özelliklerine etkileri üzerinde araştırmalar

Abstract

129 ÖZET Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla. Bitkileri Bölümü deneme tarlalarında 1982-1985 yılları arasında yürütülen bu araştırmada, kuru ve sulu koşullarda sıra araları ve fosfor dozlarının, korunganın tohum veri mi ve diğer agronomik özellikleri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Araştırmada 3 sıra arası mesafe ( 17.5 -35.0 - 52.5 cm) ve H fosfor dozu (0 -6- 12 - 18 kg/da) ele alınmış, sulu ve kuru parseller ayrı bloklar halinde hazırlanmıştır. Araştırma tekerrürlü tesadüf blokları deneme 2 desenine göre uygulanmış ve denemenin parsel boyutları da 2.1x5= 10. 5 m olarak belirlenmiştir. Gerek kuru ve gerekse sulu koşullarda, birinci biçimden tohum hasadı olarak alt baklaların kahverengileşmeye başladığı dönemde yapılmıştır. Kuru koşullarda başka biçim alınamamasına karşın, sulu koşullarda diğer biçimler ot hasadı şeklinde gerçekleştirilmiştir. Parsellerden hasad edilen bitkilerin tohumları parsel biçerdöverinde ayrılmıştır. Tohum ve ot hasadlarından alınan kuruot ve yeşilot örnekleri 105 'de kurutularak, kuru madde ve daha sonra da ham protein içerikleri saptanmıştır. Ayrıca, her yıl hasad edilen tohumlar laboratu var da çimlendirilerek çimlenme gücü oranları bulunmuştur. Sonuçlar variyans analizine tabi tutularak, önemli bulunan faktörlerin `En Küçük Önemli Fark (E.K.Ö.F.)` lan hesaplanmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlar aşağıdaki şekilde özetlenebilmektedir. ( 1 ) Korunganın bitki boyu kuru koşullarda sıra arasının genişlemesiyle, sulu koşullarda ise sıra arasının daralmasıyla yükselmektedir. Fosforlu gübrenin kuru koşullarda bitki boyuna etkisi görülmek iken, sulu koşullarda 6 kg/da P-O,. dozunda en yüksek bitki boyu elde edilmektedir. (2) Tohum verimi sulu ve kuru koşullarda sıra arasının genişlemesiyle artmaktadır. Kuru koşullarda 12 kg/da PpO^ dozunda en yüksek tohum verimi sağlanmakta ve sulu koşullarda fosforlu gübrenin etkisi gözlenmemektedir.(3) Saman verimi kuru koşullarda sıra arasının genişlemesiyle, sulu koşullarda da sıra arasının daralmasıyla fazlalaşmaktadır. Fosforlu gübrenin etkisi kuru koşullarda görülmez iken, sulu koşullarda 6 kg/da P-Oj. dozunda en iyi sonuç alınmaktadır. (4) Sapta salkım sayısı, gerek kuru ve gereksi sulu koşullarda sıra arası genişledikçe artmaktadır. Fosfor dozlarının etkisi kuru koşullarda gözlenmemesine karşın, sulu koşullarda 18 kg/ da P-Oj. dozuna doğru sapta salkım sayısı fazlalaşmaktadır. (5) Salkımda bakla sayısı, kuru ve sulu koşullarda geniş sıra ara lığında yükselmekte, kuru koşullarda 6 kg/ da P-0,. dozunda ve sulu koşullarda da 18 kg/da P20c dozunda en yüksek değere ulaşmaktadır. (6) Korunganın bin bakla ve bin dane ağırlığı üzerine gerek kuru ve gerekse sulu koşullarda sıra arası ve fosforlu gübrenin etkisi bulunmamak tadır. 2 (7) Kuru ve sulu koşulların ikisinde de m 'de sap sayısı sıra arasının daralmasıyla fazlalaşmakta ve 6 kg/da P^Oc dozunda da en yüksek değere ulaşmaktadır. (8) Gerek kuru ve gerekse sulu koşullardaki korunganın çimlenme gücü oranına sıra arasının etkisi görülmez iken, fosforlu gübrenin 12 kg/da P2°c dozu en yüksek değeri göstermektedir. (9) Korunga samanının kuru madde oranı kuru koşullarda sıra arasının genişlemesiyle artmakta iken, sulu koşullarda herhangi bir değişme görülmemekte ve fosfor dozları her iki koşulda da etkili bulunmamaktadır. (10) Kuru madde verimi, kuru koşullarda sıra arasının genişlemesiyle, sulu koşullarda ise sıra arasının daralmasıyla artmakta, fosforlu gübrenin etkisi sulu koşullarda görülmez iken, kuru koşullarda 12 kg/da P205_ dozun da en yüksek olmaktadır. (11) Ham protein oranı, kuru ve sulu koşullarda sıra arasından etkilenmemekte, fosfor dozlarının etkisi sulu koşullarda gözlenemez iken, kuru koşullarda 6 kg/ da P_0._ dozunda en yüksek değere ulaşmaktadır. (12) Ham protein verimi, kuru koşullarda sıra arasının genişlemesiyle, sulu koşullarda sıra arasının daralmasıyla artmakta, her iki koşulda da 6 kg/da P205 dozunda en yüksek düzeyde bulunmaktadır.131 (13) Korunganın kök kuru madde verimi kuru ve sulu koşullarda sıra arasının genişlemesiyle yükselmekte, kuru koşullarda 6 kg/da PpO,_ dozunda ve sulu koşullarda 12 kg/da PpOj. dozunda en iyi sonuca ulaşılmaktadır. (14) Kök azot oranı gerek kuru ve gerekse sulu koşullarda sıra arası ve fosfor dozlarından etkilenmez iken, kök azot verimi her iki koşulda da sıra arasının genişlemesiyle artmakta, kuru koşullarda 6 kg/da PpO,- dozunda ve sulu koşullarda 12 kg/da PpO,- dozunda en yüksek seviyeyi göstermektedir. (15) Sulu koşullardaki korunganın tohum hasadından sonraki biçimlerinden elde edilen yeşilot değerleri sıra araları daraldıkça ve 12 kg/da PpO^ dozunda en yüksek bulunmaktadır. (16) Yeşilotun kuru madde oranı sıra arasının genişlemesiyle artmakta, fosfor dozlarının etkisi ise gözlenmemektedir. Kuru madde verimleri de sıra arasının daralmasıyla yükselmekte ve 12 kg/da PpO,. en yüksek olmak tadır. (17) Yeşilotun ham protein oranı sıra aralarından etkilenmemekte, 12 kg/da PpOj. dozunda ise en yüksek seviyeye ulaşmaktadır. Ham protein verimi ise sıra arasının daralmasıyla artmakta ve 12 kg/da PpO(- dozunda en yüksek bulunmaktadır. Araştırmada, bölgemiz için kuru ve sulu koşulların her ikisinde korunganın tohum üretimi için 52.5 cm sıra arası genişliğini, kuru koşullar için 12 kg/da P2O5 dozunu, sulu koşullarda ise fosforlu gübreye gerek olmadığını ve korungalıktan optimum olarak 3 yıl yararlanılması gerektiğini önerebiliriz.

132 SUMMARY In this study the effects of row spacing and the phosphorus levels on the seed yield and other agronomic characters of sainfoin under irrigated and unirrigated conditions were carried out. The research was conducted on the fields of the Field Crops Department, Faculty of Agricul ture, university of Aegean between years 1982 and 1985. In the research, three row spacing and four phosphorus levels were used and irrigated and unirrigated plots were established as the different blocks. The experiment was applied in a randomized block design with four 2 replications. Each plot was 10.5 m and 5x2.1 m in length and wide. Under the both irrigated and unirrigated conditions the first cuttings were made at the seed harvest stage during which the bottom pods turned to brown. Although the other cuttings could not carried out under unirrigated conditions, second and third cuttings were taken as green fodder in the unirrigated plots. The seeds of the sainfoin harvested from plots cleaned in the plot combine machine. The hay and green fodder samples which were taken from seed and forage harvests were dried at C 105 and there after the dry matter and crude protein contents were determined. Seed samples of each year were germinated in the laboratory conditions and the germination rates were tested. The least significant differences of the experimental factors were calculated by the varience analyses of the results. The results were summarized as fallows. (1) With the increase at the row spacing an increase at plant height were observed under the unirrigated conditions. But under irrigated plots a decrease at row spacing resulted an increase at plant height. No effect of the phosphorus fertilizers on the plant height under the unirrigated conditions were observed where the highest plants were seen at the 6 kg/da P-O- level under the irrigated conditions. (2) The seed yield increases by an increase in the width of row spacing under the both conditions. The highest seed yield was determined at the 12 kg/da P20_ level under the unirrigated conditions but the effects of the phosphorus fertilizers were not observed under the irrigated conditions.133 (3) The straw yield increased with the width of the row spacing under the unirrigated conditions where its increase with the narrowing of the row spacing under the irrigated conditions. The effect of the phosphorus fertilizers were not noticed under the unirrigated conditions where significant effects on straw yield were observed under irrigated conditions with a maximum at the 6 kg/da Po0.- level. (4) The amount of raceme per stem increased with the width of the row spacing under the both conditions. Although the effects of the phosphorus levels were not observed under the unirrigated conditions, the amount of raceme per stem increases generally at P?0,- levels under the irrigated conditions. (5) The amount of pod per raceme increases with an increase at the width of the row spacing under the irrigated and unirrigated conditions and the amount of pod per raceme reached to highest value at the 6 kg/ da PpOc level under the unirrigated conditions and 18 kg/ da P20c level under the irrigated conditions. (6) The effect of the row spacing and phosphorus fertilizers were not observed on the 1000-pod weight and 1000-kernel weight under the both of irrigated and unirrigated conditions. 2 (7) The amount of stem per m increased with the narrowing at the row spacing and it reached to highest value at the 6 kg/da PoOc level under the both conditions. (8) While the effect of row spacing on the germination rate of of sainfoin was not seen under the both conditions, 12 kg/ da P-O,. level of the phosphorus fertilizer showed the highest value. (9) While the dry matter rate of sainfoin straw increased with the width of the row spacing under the unirrigated condition, no change under the irrigated conditions were observed. The. effect of phosphorus levels were not significant under the both conditions. (10) The dry matter yield increased with the width of the row spacing under the unirrigated conditions and also increased with narrowing of the row spacing under the irrigated conditions. While the effect of134 the phosphorus fertilizer was not seen under the irrigated conditions, the dry matter yield was found highest at the 12 kg/da P 0. level under the unirrigated conditions. (11) The crude protein rate was not effected from the row spacing under the irrigated and unirrigated conditions. While the effect of the phosphorus levels were not observed tinder the irrigated conditions, the highest value of the crude protein rate were determined at the 6 kg/da P^O,- level under the unirrigated conditions. (12) The crude protein yield increased with the width of the row spacing under the unirrigated conditions and with the narrowing of the row spacing under the irrigated conditions. 6 kg/da P^O^ level were the most effective PJi^ level for the crude protein yield. (13) Dry matter yield of the root increased with the width of the row spacing under the irrigated and unirrigated conditions. The highest yield were found at the 6 kg/da Po0.- level under the unirrigated conditions and 12 kg/ da P^Oj- level under the irrigated conditions. (14) The nitrogen rate of the root was not effected from row spacing and from phosphorus levels under the both conditions. The nitrogen yield of the root increased with the width of the row spacing under the both conditions and it showed the highest level at the 6 kg/ da P-O,- application under the unirrigated conditions and at the 12 kg/ da P20(- application under the irrigated conditions. (15) The sum of green fodder obtained after the seed harvests were found highest at the 12 kg/da P 0 level and with the width of the row spacing under the irrigated conditions. (16) The dry rate of the green fodder increases with the width of the row spacing and the effect of the phosphorus level were not observed. Also dry matter yield increased with the narrowing of the row spacing and it was highest at the 12 kg/ da Po0c level. (17) The crude protein content of the green fodder was not changed with the differention of the row spacing and it reached to highest level. The crude protein yield of the green fodder increases with the harrowing the row spacing and it found to be highest at the 12 kg/ da P2°5 level-135 According to the results of this research, it is adviced that the sainfoin areas can be used for optimum three years applicating 12 kg/da PpOc level for unirrigated conditions and no fertilizer application for irrigated conditions are necessary. 52.5 cm row spacing is the most productive one in terms of seed reproduction of sainfoin under the both of conditions for research area.