Koyunlarda döl veriminin genetik ıslahında testis özelliklerinden yararlanma olanakları

Abstract

1- Döl veriminin genetik iyileştirilmesinde seleksiyon çalışmaları iki yönde ele alınabilir. Bu yöntemler doğrudan seleksiyon ve dolaylı seleksiyondur. 2- Koyunlarda döl veriminin iyileştirilmesinde ele alınan başlıca dolaylı seleksiyon ölçütleri; testis özellikleri, yumurtalık etkinliği özellikleri, hemoglobin tipleri, canlı ağırlık, süt verimi, yapağı verimi, yüzün yapağı ile örtülme derecesi ve derinin kıvrımlılık derecesidir. 3- FSH ve LH hormonları erkek ve dişi her iki eşeyde de ortak olarak salgılanır ve üreme etkinliklerini denetlerler. Son yıllarda yapılan araştırmalar koyunlarda testis özellikleriyle dişi akrabalarının yumurtalık etkinliği özellikleri arasında yüksek düzeyde ilişkilerin varlığını ortaya koymuştur. Yumurtlama sayısı ile testis çapı arasında %50 ilişki bulunmuştur. Araştırmalar erkek döllenme özelliklerine özgü kalıtım ve tekrarlanma derecelerinin, dişi üreme özelliklerine özgü kalıtım ve tekrarlanma derecesinden daha yüksek olduğunu göstermiştir. Dişi üreme etkinliğiyle ilgili özelliklerin kalıtım ve tekrarlanma dereceleri 0.10-0.20 düzeyindedir. Buna karşın erkek üreme özelliklerine özgü kalıtım dereceleri ise çoğunlukla %60-70 düzeyindedir. 5- Testis özellikleri arasındaki ilişkiler, yumurtalık etkinliği özellikleri arasındaki ilişkilerden daha yüksektir. Yapılan araştırmalar testis özellikleri arasındaki genetik ilişkilerin 0.90-0.95 düzeyinde olduğunu göstermiştir.. 6- Testis özelliklerine göre yapılan dolaylı seleksiyonda dişilerin yumurtlama sayısında sağlanan genetik ilerleme doğal olarak yalnızca yumurtlama sayısına göre yapılan doğrudan seleksiyondan daha yüksektir. İSLAM' m (2.2) bu konuda koyun ve sıçanlarda yaptığı araştırmada testis özelliklerine göre yaptığı dolaylı seleksiyonda yumurtlama sayısındaki genetik ilerlemeyi 0.144V(A), yumurtlama sayısına göre yapılan doğrudan seleksiyonda ise 0.08 V(A) bulmuştur. Buna göre testis özelliklerine göre yapılan dolaylı seleksiyonda genetik ilerleme %80 daha fazladır. 7. Araştırmalar her iki seleksiyon programının birleştirilebileceğini göstermiştir. Dişiler yumurtlama sayısına göre seçilirken aynı anda erkekler testis özelliklerine göre seçilebilir. Böyle bir seleksiyon programında yumurtlama sayısındaki genetik ilerleme0.224V(A) olmaktadır.39 Yalnızca yumurtlama sayısında uygulanan doğrudan seleksiyona Dranla % 180 daha fazla bir genetik ilerleme sağlanabilmektedir. 8. Testis özellikleri çok erken yaşlarda ve kolaylıkla ölçülebilmektedir. Bu seleksiyon da zaman açısından büyük avantaj sağlar. 9. Sonuç olarak ilk aşamada yerli koyunlarımızın temel döllenme özelliklerini ortaya koyan çalışmalar yapılmalı ve genetik parametreler belirlenmelidir. Laparoskopi, Laparotomi, Radioimmünotest ve Endoskopi gibi teknikler devreye sokularak kızgınlık ve yumurtlama denetim altına alınmalıdır. Öte yandan testis çapı, testis uzunluğu, testis hacmi, sıkrotal ölçüler gibi dolaylı seleksiyonda kullanılan, kolaylıkla ölçülebilen, erken yaşlarda saptanabilen değişkenler üzerinde durulmalıdır.

1. In genetic improvement of reproduction, selection can be applied by two methüds. These are direct selection and indirect selection. 2. The main criteria of indirect selection are testis characteristics, ovarian activity, haemaglobyn type, body weight, milk yield, fleece weight, and face covering score and skin wrinkle score for Merino sheep. 3. The gonadotropic hormones as FSH and LH are common in male and female. These hormones control reproductive activities in both sexes. The investigations recent have proved that testis characteristics have carralated with ovulation rate D.5 (rfl = D.5). k. The investigations have proved that heritabilities of reproductive characters in males are higher than that of female reproductive characters. Heritabilities of reproductive activity characters range from D.1D to D.2D in females. They range from D.6D to 0.7Q in males 5. Relationships among testis characteris are higher than that among activity characters. The investigations on the reproductive performance in males indicate that levels of correlations among testis characters are within the range of D.90 and D.95. S. Indirect selection for testis characters provides a higher genetic improvement than that with direct selection for oulation rate. ISLAM has reported that the genetic improvement in ovulation rate is 0.144 V (A) when selection was done for testis characteristics and when selection was done ovulation rate is D.DÖ V(A). Only indirect selection for testis characters can provide more than 80% genetic improvement in ovulation rate. 7. The indirect and direct selection programmes in both sexes can be united into a selection programme for genetic improvement in female reproduc tive performance. And it can be applied simultaneously. This selection can provide an increase in the rate of genetic improvement over 180% than direct selection on ovulation rate.41 8. Testis characteristics can be easily measured at early ages. This gives an advantage in regard Df the shortening of required time. 9. As a result, the main reproductive characters of cur native sheep breeds and genetic parameters must be determined. And alsD using the new techniques such as laparoscopy and radioimmunotest, oestrus and ovulation can be controlled. On the other hand on the measurements of variables as testis diameter, testis length, testis size, scrotal measur ements used in indirect selection and measured easily should be insisted*