Domates mozayik virüsü (ToMV)`nun bazı sanayi domatesi çeşitlerindeki etkilerinin incelenmesi üzerinde araştırmalar

Abstract

- 37 - O Z E Domates, Türkiye'de en popüler ve kârlı sebze ürünlerinden birisidir. Hem tarlada, hem de seralarda taze ve işlenmiş olarak tüketilmek için tüm yıl boyunca yetiştirilmektedir. Dünya üzerinde birçok virüsün, domates bitkilerini enfekte ettiği ve ciddi hastalıklara yolaçtığı bilinmektedir. Türkiye'de en önemli ve yaygın olan virus hastalığı domates mozayık virusu (ToMV)'dur. Bilindiği gibi bu tehlikeli virus hastalığı, domateslerde kantitatif veya kalitatif olarak büyük ürün kayıplarına neden olur. Kantitatif kayıplar, her bitkide küçülen ve azalan meyveler gibi ürün kayıplarıdır, halbuki kalitatif kayıp genellikle azalan pazar veya ticari değerleri kapsamaktadır. Her iki durumda, önemli ekonomik kayıplara sebep olur. Bu çalışma, 1994 yaz sezonu boyunca yürütülmüştür. Beş farklı sanayi domatesi çeşidine ait bitkiler kullanılmıştır : Brigade, Centurion, NDM 725 (hibrit) ve Rio Fuego, Rio Grande (standart). Domates bitkileri, TöMV ile gelişmeleri süresince farklı evrelerde inokule edilmişlerdir : Çiçeklerime evresi ve meyvelerin fındık büyüklüğüne ulaştığı evre. Denemede, virus ile yapılan inokulasyonlar 4-6 yapraklı evredeki domates bitkilerinin celite serpilmiş olan üst yapraklarına yapılmıştır. Yaprak belirtileri, inokulasyondan 2-3 hafta sonra belirmiş ve enfekteli bitkiler periyodik olarak kontrol edilmiştir. Denemedeki tüm domates çeşitlerinin reaksiyonlarında ufak farklılıklar olmasına rağmen, genellikle TöMV'na karşı duyarlılık gösterdikleri saptanmıştır.38 - Ayrıca, yapılan bu çalışmada tüm çeşitlerin meyve verimi, brix yüzdesi, renk yoğunluğu (a/b), pH ve meyvelerin dayanıklılık değerleri, ortalama meyve ağırlıkları tesbit edilmiş ve sonuçlar çizelgeler ile sunulmuştur. Sonuçlar varyans analizine göre değerlendirildiğinde, çiçeklerime evresi ve meyveler fındık büyüklüğünde iken inokule edilen bitkiler arasında önemli farklılık ortaya çıkmıştır. Bitkilerin erken dönemde inokulasyonu, geç dönemde yapılan inokulasyona göre hemen hemen tüm domates çeşitlerinde çok daha şiddetli etkiye sahip olmuştur. Bunun yanında, standart ve hibrit domates çeşitlerinin yaprak örneklerinde ToMV'nun tanılanması için Elisa yöntemi kullanılmıştır. Çalışmadan elde edilen verilere göre, domates çeşitlerinden alınan yaprak örneklerinin değişen düzeylerde ToMV içerdikleri saptanmıştır. Fakat, sadece Centurion çeşidinin, diğer domates çeşitlerinden daha az virus içeriğine sahip olduğu bulunmuştur.

- 39 - ü M M A R Tomato is one of the most popular and profitable vegetable crops in Turkey. It is cultivated in both field and glasshouses for freshmarket and processing all year round. Throughout the world many viruses are known to infect and cause serious diseases of tomato plants. Tomato mosaic virus (ToMV) is the most damaging and widespread disease observed in Turkey. It is well known that this dangerous virus disease causes great losses in yield on tomatoes either quantitatively or qualitatively. Quantitative losses are yield reduction such as smaller and fewer fruits per plant, whereas qualitative loss are usually involved in lower market or commercial values of tomato crops. Both cases give rise to significant economical loss. The present study was performed during summer season in 1994. Plants of five different commercial processing tomato cultivars were used : Brigade, Centurion, NDM 725 (hybride) and Rio Fuego, Rio Grande (standard). Tomato plants were inoculated with the inoculum of ToMV at different stages of their growth (flowering stage and small fruit setting stage). Inoculations were made with the virus in question by rubbing the celite-dusted the top leaves of tomato plants with four to six expanded leaves. Leaf symptoms were visible 2-3 weeks after inoculation and the infection of virus on plants were periodically checked. All tomato cultivars in the study generally showed susceptibility to ToMV, though little differences in their reactions. Besides, fruit yield, percentage of soluble solid (brix), colour intensity (a/b), pH and firmness values of fruits, average fruit weights of all cultivars were determined and results were presented in tables.40 - When the results were evaluated in the accordance with the analysis of variance significant difference was observed between the plants inoculated in the stages of flowering and small fruit setting. It was found that early inoculations almost had a more severe effect than late inoculations on all tomato cultivars. Furthermore, Elisa method were used to detect tomato mosaic virus (ToMV) content in leaf samples of standard and hybride tomato cultivars. According to the date from this experiment it was seen that all leaf specimens from tomato cultivars in study were contained ToMV` in varying levels. But, only one cultivar Centurion had less virus content than the other cultivars.