Nâzım Hikmet ve Cegerxwîn`de aşk şiirinin ideolojisi

Abstract

Bu tezde, Türkçe ve Kürtçe şiirin toplumcu şairleri olan Nâzım Hikmet ve Cegerxwîn'in aşk anlayışları ve aşk anlayışlarına bağlı olarak betimledikleri sevgili tipi; iki şairin kendi geleneksel edebiyatlarıyla kurdukları ilişki, aşka ve sevgiliye yükledikleri ideolojik anlamlar göz önünde bulundurularak sorunsallaştırılmıştır.Tezde her iki şairin eserlerini yazdıkları siyasal ve edebî ortam hakkında bilgi verilmiş, iki şairin kendi edebî gelenekleri içindeki konumları saptanmıştır. Gelenekle kurdukları ilişki ve şiirlerinin temel özellikleri üzerinde durularak, şairlerin aşk anlayışlarının ideolojik boyutunun anlaşılması için bir çerçeve oluşturulmuştur.Nâzım Hikmet'in, Piraye'ye yazdığı şiirlerde tasavvufi şiirin imgelerini maddi bir aşkın anlatımı için kullanarak, Tanrısal aşkı dünyevi aşka dönüştürdüğü gözlenmiştir. Nâzım Hikmet'in betimlediği sevgili tipinin bir diğer önemli boyutu, şairin, güzelliğine vurgu yapmayıp sevgiliyi toplumsal gerçekliği içinde, gündelik ilişkilerine referansla betimleyerek Divan şiirinin ve modernleşme sürecindeki Türkçe şiirin aşk anlayışına karşı çıkmasıdır. Nâzım Hikmet'in aşk şiirlerinde âşık ve maşukun yanı sıra toplum içindeki diğer insanların yaşamlarından kesitler sunulmuş, bireysel ilişki üzerinden toplumcu bir yaklaşımla, toplumsal ve evrensel olana ulaşılmak istenmiştir.Cegerxwîn'in de, Nâzım Hikmet'in geleneksel Türkçe şiirde yaptığı dönüştürüme benzer bir biçimde, klasik Kürtçe şiirin aşk anlayışını dönüştürdüğü görülmüştür. Cegerxwîn, bir yandan aşk şiirlerinde klasik Kürtçe şiirin mecazlarına modern imgeler eklerken, diğer yandan sevgilinin cinselliğini yazınsallaştırarak maddi bir aşk anlayışını benimsemiştir. Cegerxwîn klasik şiirdeki sevgiliyi dönüştürürken, âşık tipini de değiştirmiş; âşık klasik şiirdeki pasif konumundan çıkarak Kürt ulusunu inşa eden aktif bir bireye dönüşmüştür. Bununla birlikte vatan aşkın konusu olmuş, vatan toprakları erkeğin aşkının ve arzusunun yöneldiği kadın bedeni biçiminde betimlenmiştir.Tezde Nâzım Hikmet'in ve Cegerxwîn'in tasavvufi aşkı olumsuzlayarak, geleneksel otorite biçimlerini reddettikleri sonucuna varılmıştır. Nâzım Hikmet geleneksel otoritenin yerine toplum bilincini koyarken, Cegerxwîn ulus egemenliğini öne çıkarmıştır.Anahtar sözcükler: Nâzım Hikmet, Cegerxwîn, gelenek, aşk, ideoloji

This thesis investigates the conceptions of love and the descriptions of the beloved in the poetries of Nazim Hikmet and Cegerxwin, two socialist poets of Turkish and Kurdish languages respectively, with a particular focus on the poets? relationships to their traditional literatures and the ideological meanings that they attributed to love and the beloved.I first provide information about the political and literary climate against which Nazim Hikmet and Cegerxwin produced their works in order for locating each poet within their respective literary traditions. Then, I focus on the poets? relationships to tradition and on the main features of their poetries as a background to investigate the ideological dimensions of their understandings of love.Nazim Hikmet?s letters to Piraye involves reappropriations of the imageries of love from the Islamic mystical poetry. I read this as the poet?s attempt to transform divine love into material love. Moreover, rather than emphasizing the physical beauty of the beloved, Nazim Hikmet portrayed his beloved with reference to the social reality of which she was a part. This was a move that challenged the understandings of love reflected in both the Divan poetry and Turkish poetry in the process of modernization. Furthermore, Nazim Hikmet offered segments from the lives other people as constitutive elements of his treatment of the relationships between the lover and the beloved. From a socialist perspective, thus, Nazim Hikmet articulated a conception of the personal relationship as a medium through which to attain the social and the universal.This study reveals that Cegerxwin also challenged and transformed the way love is treated in the classical Kurdish poetry in a similar vein. On the one hand, Cegerxwin added modern images to the classical metaphors of love. On the other hand, he adopted a materialist understanding of love by exposing the sexuality of the beloved. Cegerxwin also transformed the type of lover: In contrast to the passive image of the lover that permeates the classical Kurdish poetry, Cigerxwin?s lovers are active agents within the Kurdish nation-making process. Besides these, Cigerxwin made the national homeland the subject of love: Cast as the female body at which male love and desire is directed, homeland appears as the object of love in Cigerxwin?s poems.The thesis concludes that beneath Nazim Hikmet?s and Cegerxwin?s negations of the Islamic mystical love, there lied a rejection of traditional forms of authority. While Nazim Hikmet substituted traditional authority with social consciousness, Cegerxwin put forward the principle of national sovereginty in its stead.Keywords: Nazim Hikmet, Cegerxwin, tradition, love, ideology