Galatât-ı Terceme Defterleri`nde çeviri normları

Abstract

Bu çalışmada, Kemalpaşazade Mehmet Said Bey'in Tanzimat döneminde Fransızcadan yapılan ?terceme? faaliyetlerini değerlendirdiği Galatât-ı Terceme Defterleri'nde önerilen çeviri normlarının, dönemin hâkim çeviri normları ile karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu çerçevede, Tanzimat dönemi ?terceme? faaliyetlerinin niteliği ile bu döneme ilişkin çeviri sorunları tartışılmış ve Said'in bu dönemde ortaya çıkan en önemli çeviri sorununu dilsel eşdeğerlilik olarak saptadığı görülmüştür. Bundan yola çıkarak Said'in Galatât-ı Terceme Defterleri'nde, ?yanlış çözümleme? yoluyla döneme ilişkin çeviri normlarını ortaya koyduğu saptanmıştır. Bu çalışmada, İsrailli çeviribilimci Gideon Toury'nin çeviri eleştirisinde ?yanlış çözümleme?nin söz konusu döneme ilişkin hâkim çeviri normlarına ışık tutabileceği görüşünden yola çıkılmış ve Galatât-ı Terceme Defterleri Toury'nin ?norm? tanımı bağlamında değerlendirilmiştir. Bu incelemede defterlerin dönemin hâkim çeviri normlarını ortaya koyduğu, bununla birlikte hem kuramsal bağlamda hem uygulama bağlamında dönemin normlarından farklılaşan yeni çeviri normları önerdiği görülmüştür. Diğer yandan Said'in bir mütercim ve eleştirmen olarak yazdığı, Osmanlı çeviri tarihinin ilk kapsamlı çeviri eleştirisi olan Galatât-ı Terceme Defterleri ile çeviri normlarının oluşma sürecine müdahil olduğu görülmüştür. Bu çerçevede Said'in Galatât-ı Terceme Defterleri'nde dönemin hâkim çeviri normlarını değiştirmek amacıyla dil odaklı bir çeviri eleştirisi geliştirdiği ve böylece dili odağa alan çeviri süreci öncesi ve çeviri süreci normları önerdiği sonucuna ulaşılmıştır.

The purpose of the present study is to analyse Galatât-ı Terceme Defterleri (Notebooks of Translation Errors) written by one of the prominent translators of the Tanzimat period Kemalpasazade Mehmed Said Bey with a descriptive method in order to reveal the translational norms of the period and the translational norms proposed by its writer. In this context this study discusses the quality of the ?tercemes? (translations) in the Tanzimat period and the translational problems occured due to the unique nature of ?terceme?, a concept used to describe the translational activities of the period. In this study it is observed that Said considered the linguistic equivalence problem as the main problemeatic aspect of tercemes and discussed this problem in his notebooks through a linguistic perspective. In the notebooks Said illustrated the linguistic errors in tercemes and proposed the correct Turkish equivalents of the French words. The analysis of the ?galatât? (translational errors) reveales both directly and indirectly the dominant translational norms of the period. Using Gideon Toury?s norm classifications, this study compares the dominant preliminary and operational norms of the period with the norms proposed/imposed by Said. Thus it is concluded that Said tried to intervene the dominant translational norms of the period and proposed new linguistic and structural norms .