Elde taşınabilir X-ışını cihazları ile yapılan ışınlamalar sonucu uygulayıcı personel ve hasta dozlarının değerlendirilmesi

Abstract

Son yıllarda özellikle adli diş hekimliği alanında kullanılmak üzere birçok elde taşınabilir X-ışını cihazı geliştirilmiştir. Afet bölgeleri, olay yeri inceleme alanları, otopsiler ve morglar, hareket yeteneği sınırlı hastalar, bakım evleri, geçici sağlık klinikleri, yerleşime uzak bölgeler ve askeri alanlar gibi diş hekimliğini ilgilendiren çok çeşitli kullanım alanları mevcuttur. Bunların yanında, bu cihazların son yıllarda dental kliniklerde intraoral görüntüleme amacıyla kullanımı hızla artmaktadır. Bu durum hem hastanın hem de uygulayıcının güvenliği açısından yeni bir risk faktörü oluşabileceğine dair soru işaretlerini akla getirmektedir. Çalışmamızın amacı elde taşınabilir X-ışını cihazları ile ışınlamalar yapılırken, uygulayıcı personelin vücudunda seçilmiş bazı kritik organ ve dokuların maruz kaldıkları radyasyon doz miktarının belirlenmesi ve elde edilen sonuçların değerlendirilmesidir. Çalışmamızda NOMAD Pro 2, Rextar X ve Diox 602 cihazları ile fantom kafada manken yardımı ile ışınlamalar gerçekleştirilmiştir. Kalibre edilmiş TLD-100H dozimetreler; manken üzerinde gözler, tiroit, gonad ve ellere, fantom kafa üzerinde gözler, tiroit ve majör tükürük bezlerine yerleştirilmiştir. Işınlamalar sonrası TLD okuyucu cihazla kritik organ ve dokuların absorbe ettiği eşdeğer dozlar belirlenmiştir. ICRP 2007 tavsiyelerine göre doku ağırlık faktörleri kullanılarak organların absorbe ettikleri eşdeğer dozlar üzerinden etkin radyasyon dozları hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre cihazlar ve etkin dozlar karşılaştırılmıştır. Çalışmamızın sonuçlarına göre konvansiyonel sistemlerde, fosfor plak ve dijital sistemlere göre daha yüksek etkin dozlar bulunmuştur. Taşınabilir X-ışını cihazlarının tasarımının, cihazın ürettiği radyasyon dozu üzerine doğrudan etki ettiği belirlenmiştir. Uygulayıcı personelin koruyucu önlemler kullanması, maruz kaldığı radyasyon dozunu istatistiksel olarak anlamlı ölçüde (p<0,05) azaltmıştır. Taşınabilir X-ışını cihazlarının özel durumlarda, radyasyondan korunma önlemleri alınarak ve dijital sistemlerle birlikte kullanılması tercih edilmelidir.Anahtar Kelimeler: Elde taşınabilir X-ışını cihazı, TLD, radyasyon dozu, radyasyon güvenliği

In recent years, many handheld X-ray devices have been developed, especially for use in forensic dentistry. Handheld X-ray devices have a wide variety of uses that concern dental medicine, such as disaster areas, scene investigation areas, autopsies and morgues, patients with disabilities, nursing homes, temporary health clinics, remote areas and military areas. In addition to these, the use of these devices for intraoral imaging in dental clinics has increased rapidly in recent years, which creates question marks for both patient and the practitioner safety. This new radiographic modality can create a new risk factor in terms of safety. The aim of this study is to determine the dose of radiation that some selected critical organs and tissues in the body of the operating personnel are exposed to when radiation is being carried out with handheld X-ray devices. The work was carried out using NOMAD Pro 2, Rextar X and Diox 602 devices on a phantom head with the help of a mannequin. Calibrated TLD-100H dosimeters were placed on the eyes, thyroid, gonads and hands of the mannequin and on the eyes, thyroid and major salivary glands of the phantom head. Equivalent doses absorbed by critical organs and tissues after irradiations were determined with TLD reader. Based on ICRP 2007 recommendations, effective radiation doses were calculated over equivalent doses absorbed by organs using tissue weight factors. The devices and effective doses were compared according to the obtained results. According to the results of the study, higher effective doses were found in conventional systems than phosphorus plaque and digital systems. It has been determined that the design of portable X-ray devices have a direct effect on the radiation produced by the device. The use of protective clothing by operating personnel statistically reduced the exposure dose (p <0,05). It could be preferred that portable X-ray devices be used in special cases with radiation protection measures and with digital systems.Key Words: Handheld X-ray devices, TLD, radiation dose, radiation safety8