Yaz ıhlamuru (tilia platyphyllos scop.)`nun bazı morfolojik özellikleri ile yaprak ve çiçek uçucu bileşenlerinin belirlenmesi

Abstract

Yüksek lisans tezi olarak sunulan bu çalışmada yaz ıhlamuru (Tilia platyphyllos Scop.) morfolojik özellikleri ile yaprak çiçek uçucu bileşenleri araştırılmıştır. Çalışma alanı Isparta ilinin Yenişarbademli, Aksu, Sütçüler ilçesine bağlı Belence ve Kasımlar köyünde yaz ıhlamuru (Tilia platyphyllos Scop.) bulunmuştur. Yenişarbademli, Aksu, Belence ve Kasımlar köyünden örnek toplanılmış morfolojik özellikleri ve uçucu bileşenlerini belirlenmiştir. Yaz ıhlamur (Tilia platyphyllos Scop.), kültür tarihi çok eskilere dayanan dünyada üretimi ve tüketimi yaygın olan odunsu bitkilerden biridir. Magnoliopsida sınıfının Malvales takımının Tiliaceae familyasında Tilia cinsine girmektedir. Ülkemizde yayılışı bilinen 4 taksonu doğal olarak bulunan Tilia platyphyllos (yaz ıhlamur), Tilia rubra (kafkas ıhlamuru), Tilia tomentosa (gümüşi ıhlamur), Tilia cordata (küçük yapraklı ıhlamur) ülkemizde yayılış gösterir. Morfolojik özelliklerini belirlemek amacıyla yaprak, çiçek ve brakte örneklerinde ölçümler yapılmıştır. Yaprak aya boyu 4.2-10.8 cm (ort. 7.72 cm), yaprak aya eni ise 4.2-10.2 cm (ort. 6.8 cm) arasında ölçülmüştür. Yaprak sapı uzunluğu 2.8-6.2 cm aralığında olup, ortalama değeri 4.42 cm'dir. Brakte boyu 4.2-13.0 cm (ort. 8.07 cm), brakte eni ise 1.0-2.5 cm (ort. 1.67) aralığındadır. Brakte sapı 0.1-1.7 cm aralığındadır. Brakte sapı ortalama 0.72 cm olarak ölçülmüştür. Çiçek sayısı en az 2 adet, en çok 5 adet, ortalama 3 adet olarak tespit edilmiştir. Türün uçucu yağ bileşenlerini belirlemek amacıyla yaprak, çiçek (brakte) örnekleri oda sıcaklığında kurutulmuş, HS-SPME/GC-MS analizi ile uçucu bileşenleri belirlenmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda çiçeklerin uçucu bileşenlerinde toplam 113 farklı bileşen, yaprakların uçucu bileşeninde ise toplam 62 adet bileşen bulunmuştur. Çiçeklerin uçucu bileşenlerinde en etken bileşenler: (%26.66) (E)-2-Hexenal moleküler yapısı C6H10, (%35.52) 1-Undecyne moleküler yapısı C11H20, (%14.88), n-Hexanal C6H12O ,(%10.11), 1-Dodecyne C12H22 molekül yapısı bulunmuştur. Yaprakların uçucu bileşenlerinde en etken uçucu bileşenler: (%64.84) 2-Hexenal moleküler yapısı C6H10O, (%22.73) 1-Decyne moleküler yapısı C10H18 olarak bulunmuştur.

In this study, which was presented as a master thesis, the morphological features of Summer Linden (Tilia platyphyllos Scop.) were investigated. The study area is located, Yenişarbademli, Aksu, Sütçüler District, Belence and Kasımlar village of Isparta city. Morphological features and volatile constituents were determined from Yenişarbademli, Aksu, Belence and Kasımlar villages. Linden (Tilia platyphyllos Scop.) is one of the woody taxa, whose production and consumption is widespread in the world which has a long history of culture. It belongs to the genus Tilia in the Tiliaceae family of the Malvales class of the Magnoliopsida class. 4 taxa found in naturally Summer Linden Tilia platyphyllos, Caucasian Lime Tilia rubra, Silvery Linden Tilia tomentosa, Small Leaf Linden Tilia cordata shows spread in our country. To detect morphological properties, measurements were made in leaves, flowers and braces. Leaf height was measured 4.2-10.8 cm (mean 7.72 cm), leaf width was measured 4.2-10.2 cm (mean 6.8 cm). Leaf petiole length was also measured in the range of 2.8-6.2 cm, 4.42 cm in average. Brach length was between 4.2 and 13 cm (8.07 cm). The width of the braces was 1.0-2.5 cm, the average width of the braces was 1.67 cm. The bracelets were between 0.1 and 1.7 cm, and its mean was measured as 0.72 cm. The number of flowers is at least 2 pieces and the maximum number of flowers is 3. In order to determine the essential oil constituents of summer linden, the leaves, flowers (braces) were dried at room temperature and determined by HS-SPME / GC-MS analysis. As a result of the findings, a total of 113 different components were found in the volatile components of the flowers and 62 components were found in the volatile component of the leaves. The most effective components in the volatile components of flowers:(26.66%) (E) -2-Hexenal molecular structure C6H10, (35.52%) 1Undecyne molecular structure C11H20, (14.88%), n-Hexanal C6H12O, (10.11%), 1-Dodecyne C12H22 molecular structure were found. The most common volatile components of the leaves are 2-Hexenal molecular structure (64.84%) C6H10O 1-Decyne molecular structure C10H18 (22.73%).