Küçükbaş hayvan işletmelerinin sosyo-ekonomik analizi ve etkinliği: Batı Akdeniz Bölgesi örneği

Abstract

Batı Akdeniz Bölgesi sahip olduğu doğal kaynaklar açısından küçükbaş hayvan yetiştiriciliğine uygundur. Türkiye koyun ve keçi varlığının yaklaşık %5'i Batı Akdeniz Bölgesi'nde bulunmaktadır. 1991-2018 dönemi irdelendiğinde; 1991'e göre 2014'te Türkiye küçükbaş hayvan sayısında %19.0'luk, Batı Akdeniz Bölgesi küçükbaş hayvan sayısında %4.9 oranında bir azalma olmuştur. Bölgede özellikle 2006-2012 yılları arasında keçi varlığı önemli ölçüde daralmıştır. Bu durum özellikle 2014 yılından sonra iyileşme sürecine girmiştir. 2018 yılında Türkiye küçükbaş hayvan varlığında %9.9'luk azalma, Batı Akdeniz Bölgesi'nde küçükbaş hayvan sayısında %3.9 oranında artış gerçekleşmiştir. Bu çalışmada, bölgede küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yapan işletmelerin sosyo-ekonomik yapılarının belirlenmesi, yıllık faaliyet sonuçlarının ortaya konulması ve pazarlama yapılarının tespiti, işletmelerin etkinliklerinin saptanması ve yetiştiricilikteki başarıyı etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmanın materyalini üretici ve sektör paydaşlarından anket yöntemi ile elde edilen birincil veriler oluşturmuştur. Bunun yanında TÜİK ve Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği (DKYYB) Batı Akdeniz Bölgesi küçükbaş hayvan varlığı ile ilgili verileri de kullanılmıştır. Araştırma bölgesi popülasyonu üzerinde tabakalı örnekleme yöntemi uygulanarak örnek hacmi koyun işletmeleri için 102, keçi işletmeleri için 95 işletmeci olarak belirlenmiştir. Örnek işletmelerin tabakalara göre dağıtımı ise hayvan sayısına göre `Neyman Yöntemi` ile yapılmıştır. İşletmelerin sosyo-kültürel yapısının değerlendirilmesinde Ki-kare Bağımsızlık Testi veya Varyans Analizi, işletmelerin ekonomik yapılarının ve yıllık faaliyet sonuçlarının saptanmasında Mutlak Kâr, Nisbi Kâr, Saf Hâsıla, pazarlama olanaklarının araştırılmasında, hayvancılık desteklerinden işletmelerin yararlanma durumlarının tespit edilmesinde, sektördeki sorunların belirlenmesi, işletmelerin memnuniyeti ve beklentilerinin saptanmasında Likert Ölçeği, küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde etkili faktörlerin belirlenmesinde Faktör Analizi, küçükbaş hayvan işletmelerinin etkinliğinin ölçülmesinde Stokastik Sınır Analizi, paydaşlarla birlikte sektörün iyileştirilmesi için önerilerin geliştirilmesi hususunda ise odak grup görüşmeleri yapılmıştır. Araştırma bulgularının faktör analizi sonuçlarında keçi işletmeleri için elde edilen faktörlerin varyans yüzdeleri toplamı %74.616'dır. Koyun işletmeleri için elde edilen varyans yüzdeleri toplamı ise %70.650'dir. Keçi işletmelerinde GSH değeri 94523.3 TL olup, GSÜD'nin payı %97.25'tir. GSÜD'nin %69.20'sini keçi üretim faaliyetinden elde edilen gelirler oluşturmaktadır. Koyun işletmelerinin GSH değeri ise 123178.1 TL ve GSÜD'nin payı %97.56'dır. GSÜD'nin %75.50'sini koyun üretim faaliyetinden elde edilen gelir oluşturmaktadır. Bölgede keçi işletmelerinin ortalama teknik etkinliği 0.80, koyun işletmelerinin ise 0.77 olarak saptanmıştır. Sunulan çözüm önerileri ise; kaba yem açığının azaltılması için yem bitkileri üretiminin arttırılması, bölgede hayvan pazarı sayısının artırılması, süt ve ürünlerinin satışının arttırılması için kooperatifler ve birlikler aracılığı ile pazar imkânlarının oluşturulması, ürünleri yerinde alan ve işleyen işletmeler kurulması, tüketiminin arttırılması için kamu spotları yapılması, çobanların yaşam şartlarının iyileştirilmesi, sosyal güvence sağlanmasıdır. Anahtar Kelimeler: Küçükbaş hayvan yetiştiriciliği, işletme, ekonomik analiz, etkinlik, Batı Akdeniz.

The Western Mediterranean Region, which owns natural resources, meadow-pasture and scrub, provides a suitable environment for small ruminants breeding. Turkey's about 5% of the presence of sheep and goats is located in the Western Mediterranean Region. The 1991-2018 period was examined according to 1991 in 2014; Turkey's number of sheep and goats has been a decrease 19.0% ratio, Western Mediterranean Region's number of sheep and goats has been a decreased 4.9% ratio. In the region, especially between 2006-2012, presence of goats declined significantly. This case has entered the recovery process, especially after 2014. Presence of Turkey's number of sheep and goats has been decreased 9.9% ratio, but the number of small ruminants has been increased 3.9% ratio in the region. In this study, it was aimed to determine the socio-economic structures of the small ruminant farmers, to reveal the annual activity results and to determine the marketing structures, to determine the technical efficiency of the farmers and to determine the factors affecting the success of the small ruminant production in the region.The material of the research was the primary data obtained by the survey method from farmers and related stakeholders. Also, data on TURKSTAT and Breeding Sheep Goat Breeders' Association (DKYYB) in the West Mediterranean Region were used. The stratified sampling method was applied to the population of the research region, and the sample volume was calculated as 102 farmers for sheep farms and 95 farmers for goat farms. In the distribution of sample farmers, according to strata, `Neyman Method` was used considering the number of animals. Chi-square independence test and/or analysis of variance were used to evaluate the socio-cultural structure of the farmers. Indicators such as Absolute Profit, Relative Profit, Pure Income were calculated in order to determine the economic structure and annual activity results of the farmers. Likert Scale was used to investigate marketing opportunities, to determine the utilisation status of farmers from livestock supports, to identify problems in the sector, to determine satisfaction and expectations of farmers. Factor Analysis for determining the effective factors in breeding, Stochastic Frontier Analysis for measuring the efficiency of farms, and focus group meetings were held with stakeholders to develop recommendations for improving the sector.In the factor analysis results of the research findings, the total variance percentages of the factors obtained for goat farmers were 74.616%. The total variance percentages obtained for sheep farmers were 70.650%. The gross farm income (GPI) was calculated as 94523.3 TL in the goat farmers, and the share of gross production value (GPV) was determined as 97.25% in the GPI. 69.20% of the GPV was generated from goat production. The GPI of sheep farmers was 123178.1 TL, and the share of GPV was 97.56% in the GPI. 75.50% of the GPV was generated from the sheep production activity. The average technical efficiency of goat farmers in the region was 0.80, and sheep farmers were 0.77.The solution proposals presented at the end of the research were to increase the production of forage crops in order to reduce the roughage gap, increasing the number of animal markets in the region, creating market opportunities through cooperatives and unions to increase the sale of milk and milk products, establishment of businesses that receive and process products on site, making public spots to increase consumption, improving the living conditions of shepherds and providing social security to shepherds. Keywords: Small ruminant, farm, economic analysis, efficiency, Western Mediterranean.