A gate to the emotional world of pre-modern Ottoman society: an attempt to write ottoman history from `The inside out`

Abstract

Tarih, sinirbilim, sosyoloji, psikoloji ve antropoloji gibi farklı bilgi alanlarında, duygular üzerine 1980'lerden beri yapılmakta olan araştırmaların sonuçları, duyguların insan beyninde sadece biyokimyasal süreçler değil, bilişsel süreçlerin de bir ürünü olduğunu ortaya koymuştur. Bu sonuçlara dayanan genel kabul ile birlikte, duyguların da tarihin bir konusu olduğu, zaman ve mekana göre hem duygular hem de onların ifade biçimlerinin değiştiği ve duyguların toplumsal olarak inşa edildikleri ileri sürülmektedir. Bu çalışma, pre-modern Osmanlı'sında devletinin tebaasıyla, taife/cemaat üyelerinin birbirleriyle ve genelde kadın ve erkek olmak üzere özelde karı ve kocanın aralarında kurmuş oldukları ilişkilere, duyguları da gözönüne almak suretiyle bir yeniden bakış denemesidir. Araştırmada, hem devlet, hem her bir cemaat/taife hem de ailenin birer duygu topluluğu olduğu ileri sürülmektedir. Her duygu topluluğunun kollektif olarak inşa edilen duygu normları ve kodları, kullanılan dil üzerinden tespit edilmiş ve bu normların kurulan ilişkilerde, müzakerelerde ve gündelik pratiklerde yansımaları incelenmiştir. Böylelikle Osmanlı sosyal tarihine bir başka açıdan bakılmıştır. Bu yönüyle, bir ilk olma özelliği taşıdığı söylenebilir. Devletin tebaasıyla kurduğu ilişkide en belirleyici duygu kodu `telif-i kulub ve mahabbet` iken, taife/cemaat ilişkilerinde `rıza ve şükran`, karı koca lişkilerinde ise `hüsn-i zindegani ve musafat`tır. Araştırmada, bireylerin birbirleriyle, ait oldukları taife/cemaatin diğer üyeleri ile devletin de yönetilenlerle kurduğu ilişkilerin maddi boyutu kadar duygu boyutunun da önem taşıdığı ve sosyal tarih açısından bu yönün ihmal edilmemesi gerektiği tezde vurgulanmaktadır.

Beginning in the 1980's, the research produced on various fields of knowledge including history, neuroscience, sociology, psychology and anthropology asserted that emotions are not only a product of biochemical but also cognitive processes. It is now commonly accepted that emotions do have a history, they are socially constructed changing across time and space. This thesis is an attempt to revisit the relations established within the pre-modern Ottoman society, by taking emotions into consideration. The relations are analyzed within three dimensions; the state and the subjects, intra-communal relations and familial ties. It is argued that the Ottoman state, each taife/cemaat within the society and families were not only social but also emotional communities. The collectively constructed emotional norms and codes of each emotional community and their reflections in political relations, negotiations and daily practices are elaborated via linguistic and discourse analysis of the primary sources. This thesis offers a new perspective and direction in Ottoman social history and thus stands as a first such attempt. The main emotion code, as reflected in the primary sources, was `telif-i kulûb` and `mahabbet` between the ruler and the ruled; `rıza ve şükran` for the community members; and `hüsn-i zindegani ve musafat` for husbands and wives. It is emphasized in this thesis that not only the material but also the emotional dimension of the political and social relations was important in shaping relations and that they should not be avoided in Ottoman social history studies.