Isparta gülü (Rosa Damascena Mill.) potansiyel tarım alanlarının ekolojik modellenmesi

Abstract

Çalışma, Türkiye'de yağ gülünün yaklaşık % 80'inin üretildiği 8714 km2 alana sahip Isparta ili sınırlarını kapsamaktadır. Tez çalışması bölgede gül tarımı için en ideal alanların ekolojik esaslara dayalı olarak tespitini amaçlamıştır. Bu amaçla alanda yer alan gül tarımı yapılan parseller belirlenmiş, bu parsellerin toprak, topoğrafik ve iklim özellikleri alt kriterleri ile birlikte ortaya konmuş ve gülün yetiştirilmesinde önemli olan ekolojik parametreler çözümlenmiştir. Analitik Hiyerarşi Süreç analizi uygulanarak her bir ana ve alt kriterin ağırlıkları belirlenmiştir. Coğrafi Bilgi Sistemleri ortamında 6'sı iklim, 3'ü topoğrafya, 5'i ise toprak olmak üzere 14 kriter kullanılarak ağırlıklı bindirme işlemi yapılmış, potansiyel üretim alanları kuruda ve suluda gül yetiştiriciliği için konumsal olarak belirlenmiştir. Çalışma ile Isparta ili sınırları içerisinde yaklaşık 2975 hektar alanda gül yetiştirildiği belirlenmiştir. Isparta ili arazilerinin % 12.12'sine karşılık gelen 105637 ha alanın gül tarımı için çok uygun sınıfda yer aldığı sonucuna varılmıştır. Isparta gülünün bölgede 800-1400 m rakımda yayılım gösterdiği, Mart-Haziran ayları arasında asgari 240 mm'lik yağış, maksimum 28 oC'nin üzerinde ve minimum 1.4-3.7 oC arasında sıcaklık isteği olduğu, ortalama sıcaklığın ise 13 oC'den düşük olmaması gerektiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca Mart-Nisan ayları % 55-65, Mayıs-Haziran ayları % 55-60 ortalama nispi nemin bulunması kaliteli gül üretimi ile doğrudan ilişkili olduğu görülmüştür. Arazi eğimi gül için seçici bir özellik olmayıp, güneydoğu, güney, güneybatı bakıların tercih edildiği görülmüştür. Gül yetiştiriciliğinde orta-ince bünyeli toprakların kumlu topraklara göre daha fazla tercih edildiği görülmüştür.Isparta gülü yetiştiriciliği için fiziki değerlendirmede uygunluğu bulunan bu alanların sosyo-ekonomik yapısına göre önemli ölçüde kısıtlandığı değerlendirilmesi yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Isparta gülü, Rosa damascena Mill., UA ve CBS, AHS, Ağırlıklı Bindirme Analizi, Ekolojik modelleme

This study covers 8714 km2 area where produced about 80% of oil rose in Isparta, Turkey.The study aimed to determine the most ideal areas for oil-rose cultivation on ecological principles in the region. For this purpose, rose cultivated parcels in the area were determined and interrelated together the sub-criteria with soil, topographic and climate and ecological parameters that are essential in the cultivation of rose. The weights of each main and sub-criteria were determined by Analytical Hierarchy Process analysis. Weighted overlay in Geographic Information Systems was performed for total of 14 criteria including 6 climate, 3 topography, and 5 soil and potential rose production areas were spatially determined in rainfall and irrigated areas.With this study, rose cultivation is practiced in an area about 2975 hectares in Isparta province. It was concluded that 12.12 % (105637 ha) of Isparta's land was classified as `very suitable` for rose cultivation. It also determined that the rose cultivation requirements were: 800-1400 m altitude, a minimum of 240 mm rainfall and above maximum 28 oC, minimum 1.4-3.7 oC and an average no lower than 13 oC temperature in March-June. An average relative humidity of 55-65 and 55-60 % in March-April and May-June were directly related to yield quality. The slope was not a selective feature, it was seen that southern aspects were preferred. It was observed that medium-fine textured soils were preferred over sandy soils.Physical assessment revealed that the areas suitable for Isparta rose cultivation were significantly restricted by the socio-economic structure of the province.Key Words: Rose oil, Rosa damascena Mill., Remote sensing and GIS, AHP, Weighted overlay analysis, Ecological modelling