Alkol-madde kullanım bozukluğu olan bireylerin ailelerinde yenilenme ve genel uyum, aile yükü ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma alkol-madde kullanım bozukluğu olan bireylerin ailelerinde yenilenme ve genel uyum, aile yükü ve bunları etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır.İstanbul'da bir özelüniversite hastanesinin ve bir kamu hastanesinin AMATEM polikliniğine başvuran alkol/madde kullanım bozukluğu olan 102 bağımlı birey ve aileleriyle yapılmıştır. Veriler,Tanıtıcı Özellikler Bilgi Formu, Ailede Yenilenme ve Uyum Genel İndeksi (AYUGİ), Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği ile toplanmıştır.Bağımlı bireylerde sosyal destek düzeyini etkileyen faktörler, bağımlı bireyin kardeş sahibi olması, eğitim durumu, başka hastalığa sahip olması, gelir getiren iş sahibi olması, sosyal güvencesinin bulunması ve kullandığı maddenin türü olarak saptanmıştır.Aile stresör ve gerginlik puanını, ailenin sosyal güvencesinin olmasının etkilediği, alkol-madde kullanmaya başlama yaşı ile aile gerginlik indeksi puanı arasında negatif yönde zayıf ilişki belirlenmiştir. Aile başetme puanını, bağımlı bireyin kullandığı maddenin türünün etkilediği belirlenmiş, bağımlı bireyin yaşı ile aile baş etme indeksi puanı ve dayanıklılık indeksi bağlılık alt boyut puanı arasında negatif yönde zayıf ilişki bulunmuştur.Aile dayanıklılık toplam puanını,bağımlı bireyin gelir getiren iş sahibi olması ve ekonomik durumu; kontrol alt boyutunu eğitim durumu, gelir getiren iş sahibi olması, kullandığı maddenin türü; meydan okuma alt boyutunu gelir getiren iş sahibi olması, ekonomik durumu; güven alt boyutunu ise ekonomik durumunun etkilediği belirlenmiştir.Bağımlı bireye ait faktörlerin akraba ve arkadaş destek puanını ve dayanıklılık indeksi bağlılık alt boyutu puanını etkilemediği, Aile distres indeksi puanını da bağımlı bireyin gelir getiren iş sahibi olması ve sosyal güvencesinin olmasının etkilediği belirlenmiştir.Zarit bakım yükü ölçeği puanını etkileyen faktörler, bağımlı bireyin eğitim durumu, gelir getiren iş sahibi olması, ekonomik durumu ve sosyal güvencenin olması saptanmıştır. Bağımlı bireyin cinsiyetinin, meslek sahibi olmasının ve medeni durumunun, AYUGİ'ni ve bakım verme yükünü etkilemediği belirlenmiştir.Aile üyelerinde sosyal desteği etkileyen faktörler, aile üyesinin cinsiyeti, eğitim durumu, gelir getiren bir işin olması, ekonomik durumu, bakıma yardım eden başka birinin varlığı, tıbbi tanılı hastalığa sahip olma olarak belirlenmiştir. Aile stresör puanını aile tipi ve sosyal güvencenin etkilediği saptanmıştır. Aile üyesinin yaş ortalaması ile gerginlik indeksi puanı arasında negatif yönde zayıf ilişki bulunmuş, yine gerginlik puanını aile üyesinin eğitim durumunun, ekonomik durumun ve sosyal güvencenin olmasının etkilediği belirlenmiştir.Akraba ve arkadaş destek puanını aileye ait, cinsiyet, eğitim durumu, meslek, gelir getiren bir işin olmasının etkilediği; tüm faktörlerin ise aile baş etme puanını etkilemediği bulunmuştur. Aile dayanıklılık toplam puanını etkileyen faktörler, cinsiyet, eğitim durumu, gelir getiren bir işin olması, ekonomik durum, bakıma yardım eden, tıbbi tanılı hastalığa sahip olma olarak belirlenmiştir. Kontrol alt boyutu puanını, cinsiyet, eğitim durumu, gelir getiren bir işin olması, ekonomik durum, tıbbi tanılı hastalığa sahip olma; bağlılık alt boyutunu, gelir getiren bir işin olması; meydan okuma alt boyutunu, eğitim durumu, meslek sahibi olma, gelir getiren bir işe sahip olma, ekonomik durum, tıbbi tanılı hastalığa sahip olma; güven alt boyutunu aile tipi, eğitim durumu, tıbbi tanılı hastalığa sahip olmanın etkilediği saptanmıştır. Aile distres puanının aile tipi, cinsiyet, medeni durum, ekonomik durumdan etkilendiği belirlenmiştir.Zarit bakım yükü ölçeği puanını; eğitim durumu, bakıma yardım eden birinin olması ve tıbbi tanılı hastalığa sahip olmanın etkilediği, ailenin bağımlı bireyle ilgilenme süresinin, AYUGİ puanını ve bakım verme yükünü etkilemediği belirlenmiştir. Ailenin bakım verme yükü ve aile stresörleri indeksi puanı ile pozitif yönde zayıf ilişki; aile gerginliği, sosyal destek, distres ve dayanıklılık indeksi alt boyutları ile pozitif yönde orta düzeyde ilişki saptanmış; akraba ve arkadaş desteği ve baş etme indeksi puanları ile arasında anlamlı fark olmadığı belirlenmiştir.Alkol/madde bağımlılığı olan bireylerin bakımında ve güçlendirilmesinde risk gruplarının göz önüne alınması önerilir.Anahtar kelimeler: Alkol- madde bağımlılığı, aile yükü, yenilenme, uyum, hemşirelik

ABSTRACTTHE DETERMINATION OF RENEWAL, GENERAL ADAPTATION, FAMILY BURDEN AND RELATED FACTORS IN FAMILIES OF PATIENTS WITH ALCOHOL AND SUBSTANCE USE DISORDERSThe aim of this study is to determine renewal, general adaptation, family burden and related factors in the families of patients with alcohol and substance use disorders. The study was conducted with 102 dependent individuals and their families who have alcohol / substance abuse admitted to a private university hospital and a public hospital that provide alcohol and substance abuse treatment services in Istanbul.Data were collected using Sociodemographic Form and Renewal and General Adaptation Index Form, Zarit Caregiving Inventory Scale were applied to the family members.Having a sibling, education levels, having another illness, having a job with a satisfied salary, having social security, and the type of the substance use were found related to the social support of the addictive people.It was found that the scores of the family distress and tension were affected by whether the family has a social security system. In addition, the index scores of the family tension and the inicial age of the use of alcohol and substance were found to have a low negative correlation. The scores of family coping was affected by the type of the substance while the age of the addictive person was found correlated low negatively with family coping index score and strength index attachment subscale score.In the research, the total score of the family strength was affected by having a job with satisfied salary and economical status while control subscale score was found to be affected by education levels, having a job with satisfied salary, and the type of the substance use; and challenge subscale score was affected by having a job with a satisfied salary and economical status; and trust subscale score was found to be affected by economical status. Related to the results of the study, the factors of the addictive person were not found to affect relative and friend support score and strength index attachment subscale score. In addition, it was shown that family distress index score was affected by having a job with satisfied salary and having social security. Zarit Caregiving Inventory Scale score was found to be related with the factors as education levels of the addictive people, having a job with satisfied salary, economical status, and having social security. The gender of the addictive person, having a profession and marital status did not affect caregiving burden and Renewal and General Adaptation Index Form score.The factors which affect the social support of the family members were found as the gender of the family member, education levels, having a job with satisfied salary, economical status, another person helping for the care, having a medical diagnose. Family stressor score was affected by the type of the family and having social security.The age of the family member and tension index score were found to have a low negative correlation. Tension score was related to the education levels of the family member, economical status and having social security.According to the results, relative and friend support score was related to gender, education levels, profession and having a job with satisfied salary of the families. All factors were found not to affect family coping. Gender, education levels, having a job with satisfied salary, economical status, helping the care, having a medical diagnose were found as the related factors of family strength total score. In the research, it was determined that control subscale score was affected by gender, education levels, having a job with satisfied salary, economical status and having a medical diagnose; attachment subscale score was affected by having a job with satisfied salary; challenge subscale score was affected by education levels, having a profession, having a job with satisfied salary, economical status, and having a medical diagnose; and trust subscale score was affected by the type of the family, education levels, and having a medical diagnose. Family distress score was related to the type of the family, gender, marital status and economical status. The results show that Zarit Caregiving Inventory Scale score was affected by education levels, the existance of the another person helping for the care while the time of the family spending for the addictive person did not affect Renewal and General Adaptation Index Form score and caregiving burden. Caregiving burden of the family and family stressors index score were found to have a positive low correlation while family tension, social support, distress and strength index subscales had positive moderate correlation. There was not significant difference between relative and family support and coping index score.According to the results of the study, the risk groups should be considered for the care and strengthening of the people with alcohol/substance addiction. Key words: alcohol and substance addiction, family burden, renewal, adaptation, nursing