A study of pseudo-historical Ottoman narratives of the 17th–18th centuries: Envisioning an imperial past and future in the Ottoman social imagination and memory

Abstract

Bu tez, Osmanlı İmparatorluğu'nun klasik-sonrası dönemi boyunca, onyedinci yüzyıl ortasından ondokuzuncu yüzyıl ortasına kadar çoklu-metin (mecmû'a) ve tek-metin elyazmalarında yeniden istinsah edilmiş olmakla birlikte üzerinde daha önce çalışma yapılmamış İki kurgusal tarih anlatısı öbeğinin metinsel ve bağlamsal incelemesine odaklanmaktadır. Bu metinler Bahrü'l-Mükâşefe ve Hikâyet-i Zuhûr-ı Âl-i 'Osmân başlıklı, sırasıyla muhayyel bir Osmanlı saltanat silsileyle belirlenen bir gelecek tasavvuru ve büyük ölçüde efsanevi bir Osmanlı hanedan geçmişi sunan kurgusal tarih anlatılarıdır. Bu biçimleriyle, söz konusu anlatılar böylelikle sırasıyla hem kendi içeriklerinde –hem de öncül metinleri olan Papasnâme ve Menâkıb-ı Mahmûd Paşa anlatılarında– ortaya konan kurgusal tarih anlatıları bakımından Osmanlı İmparatorluğu'nun `çöküş`ü ve doğuş`u biçiminde adlandırılan ve uzun zamandan beri tartışılmakta olan tarihyazınsal iki soruyla ilişkilendirilebilmektedir. Bu çalışmanın amacı bu bağlamlarda klasik-sonrası dönemde imparatorluk ve saltanatın geçmiş, şimdiki zaman ve geleceğiyle ilişkili olarak ortaya çıkan ve geniş kesimlerde taşınan algı, kanı, beklenti ve kaygıları özellikle de onaltıncı yüzyılın ortasından başlayan dönem içinde yaşanan toplumsal ve politik değişim ve dönüşümler bağlamıyla ilişkili olarak değerlendirmektir. Böylelikle bu çalışma olgusal ve ampirik bilgi yönelim ve temelli bir tarih araştırması olmaktan ziyade bir kültürel tarih ve zihniyet tarihi incelemesi olarak şekillenmektedir ve klasik-sonrası dönemde ortaya çıkan söz konusu algı, kanı, beklenti ve kaygıları Osmanlı ortak imgelem ve toplumsal belleğinde evrildiği biçimiyle araştırmayı hedeflemektedir.Anahtar Sözcükler: 17. yüzyıl, Kurgusal Tarih Anlatıları, Osmanlı Kültür Tarihi,Ortak Bellek, Toplumsal İmgelem

This dissertation focuses on a textual and contextual analysis of two previously unstudied sets of pseudo-historical narratives produced and reproduced in miscellanies and fascicles throughout the `post-classical` period of the Ottoman Empire from the mid-seventeenth to the mid-nineteenth centuries. These texts are the Bahrü'l-Mükâşefe (The Sea of Mutual Revelations) and the Hikâyet-i Zuhûr-ı Âl-i 'Osmân (The Story of the Rise of the House of 'Osmân), and respectively they deal with an imagined future Ottoman sultanic geneaology and a largely legendary Ottoman imperial past, and as such they—as well as their antecedent texts, the Papasnâme and the Menâkıb-ı Mahmûd Paşa—can be read as related to the perennial historiographical questions of the `decline` and `rise` of the Ottoman Empire. The aim of the study is to examine some widely held `post-classical` perceptions, convictions, aspirations, and anxieties concerning the empire and its past, present, and future as they developed in the context of the changes and transformations that began to occur from the mid-sixteenth century onwards. As such, the study will be less of an empirically and positivistically based analysis of data than an examination of cultural history and mentalities in relation to how the aforementioned perceptions, convictions, aspirations, and anxieties came to be translated into the Ottoman popular imagination and social memory in the post-classical period of the Ottoman imperial history.Keywords: 17th century, Ottoman Cultural History, Popular Imagination, PseudoHistorical Narratives, Social Memory