Çocuklarında otizm spektrum bozukluğu olan annelerde öznel iyi oluşun yordayıcıları olarak özgecilik ve empati kavramlarının değerlendirilmesi

Abstract

Araştırmanın temel amacı Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı (OSB) almış çocuğa sahip annelerde öznel iyi oluşun yordayıcıları olarak özgecilik ve empati kavramlarını değerlendirmektir. Öznel iyi oluş, empati ve özgecilik düzeyleri araştırılırken annelerin sosyodemografik özellikleri de değerlendirmeye dahil edilmiştir. Araştırma kesitsel analitik bir çalışmadır. Araştırma, İstanbul'da Rüzgar Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi, İzmir'de Nefes Bilim Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi ve Mavidere Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini, Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı almış ve bir özel eğitim merkezine devam eden 80 çocuğun anneleri oluşturmaktadır. Çalışmada, annelere doldurmaları üzere Sosyodemografik Veri Formu, Özgecilik Ölçeği, Empati Ölçeği ve Öznel İyi Oluş Ölçeği verilmiştir. Araştırmada, annelerin sosyodemografik özelliklerinin öznel iyi oluş üzerine etkileri belirlenmiştir. OSB tanısı almış çocuğa sahip annelerin eğitim düzeyinin ve ekonomik düzeyinin yüksek olmasının öznel iyi oluşu pozitif yönde etkilediğine dair sonuçlar elde edilmiştir. OSB tanısı almış çocuğa sahip annelerin, sahip olduğu çocuk sayısının artması ve diğer çocuklarında da engel durumu bulunması ise öznel iyi oluş düzeyini negatif yönde etkilediğine dair bulgular elde edilmiştir. OSB tanısı almış çocuğa sahip annelerin empati düzeylerine bakıldığında; eğitim düzeyleri ile pozitif yönde, ekonomik düzeyleri ile negatif yönde bir ilişki olduğuna dair bulgular elde edilmiştir.Özgecilik ölçeği alt boyutlarına bakıldığında, sorumluluk alt boyutu ve OSB tanısı almış çocuğa sahip annelerin yaşı arasında negatif bir ilişki olduğuna dair bulgular elde edilmiştir. Annelerin yaşının yükselmesi ile birlikte sorumluluk alma duygusunun ve başkalarının da sorumluluk alacağına dair inancının düştüğü görülmektedir. Yardımseverlik alt boyutu incelendiğinde, OSB tanısı almış çocuğa sahip annelerin eğitim düzeyi ve yardımseverlik düzeyinin negatif yönde bir ilişki sergilediğine dair bulgular elde edilmiştir. Sosyal alt boyuta bakıldığında, OSB tanısı almış çocuğa sahip çalışan annelerin çalışmayan annelere oranla sosyal aktivitelerde daha çok bulunduğuna dair bulgular elde edilmiştir. Sosyal boyutun bir diğer bulgusu ise akrabalarında veya yakın çevresinde engelli birey olan otizmli çocuğa sahip annelerin sosyal olarak daha az aktif olduğuna dair bulgular elde edilmiştir.Araştırmamızın asıl sorusu olan empati ve özgecilik değerlerinin öznel iyi oluşun yordayıcısı olup olmadığına bakıldığında, OSB tanısı almış çocuğa sahip annelerin empati puanlarının öznel iyi oluş puanlarına istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi bulunmamıştır. Öte yandan OSB tanısı almış çocuğa sahip annelerin özgecilik puanlarının öznel iyi oluş puanlarına etkisi pozitif yönde ve istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur.Anahtar Kelimeler: Otizm Spektrum Bozukluğu, Öznel İyi Oluş, Özgecilik, Empati, Pozitif Psikoloji

ABSTRACTThe main purpose of the study is to assess the concepts of altruism and empathy as predictors of subjective well-being in mothers with children with Autism Spectrum Disorder (ASD). Subjective well-being, empathy and altruism were investigated, and sociodemographic characteristics of the mothers were also included in the evaluation.The study is a cross-sectional analytical study. The research was carried out by the Rüzgar Special Education and Rehabilitation Center in Istanbul, Nefes Bilim Special Education and Rehabilitation Center and Mavidere Special Education and Rehabilitation Center in İzmir. The sample of the research, mothers of 80 children who have been diagnosed with Autism Spectrum Disorder and who attend a special education center have been included. In the study, socio-demographic data form, The Altruism Scale, the Empathy Scale, and the Subjective Well-Being Scale are applied.The educational level and the economic level of the mothers who have children with the autism spectrum disorder affect the subjective well-being positively. The increase in the number of children with mothers who have children with ASD and the presence of disabilities in other children affects subjective well-being on the negative side. When the empathy levels of the mothers who have children with ASD were examined, the level of education was positive; the level of economic was negative direction.When we look at the subscales of the scale of Altruism, it is seen that with the increase in the age of the mothers who have the children with ASD, mothers' belief in responsibility and the belief that others will also take responsibility decrease.It is observed that the level of education and the level of benevolence of the mothers with children who are diagnosed with Autism Spectrum Disorder show a negative relationship. When we look at the social sub-dimension, it is concluded that working mothers with autistic children have more social activities than non-working mothers. Another finding of the social sub-dimension is that mothers with autistic children who have disabled person in their relatives are socially less active.The main question in our research is whether empathy and altruism values are the predictors of subjective well-being. The results show that, empathy scores did not have statistically significant effect on subjective well-being scores of mothers with ASD-diagnosed children. On the other hand, the effect of altruism scores on subjective well-being scores of mothers with ASD-diagnosed children was found to be positive and statistically significant.Key Words: Autism Spectrum Disorder, Subjective Wellbeing, Altruism, Empathy, Positive Psychology