Kanser hastalarında tedavi sonrası erken dönemde bilişsel işlevselliğin değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırma kanser tedavisini tamamlamış hastaların erken dönemde bilişsel işlevselliğini değerlendirmek amacıyla tanımlayıcı olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma Eylül 2018 – Şubat 2019 tarihleri arasında bir devlet hastanesinde onkoloji bölümünde gerçekleştirilmiştir. Araştırma amaçlı örneklem yöntemi kullanılarak toplam 100 hasta ile yapılmıştır. Araştırmacının geliştirdiği toplam 14 maddeden oluşan ''Bireyi Tanıtıcı Özellikler Bilgi Formu'' ile bilişsel işlevleri değerlendiren '' Montreal Bilişsel Değerlendirme Ölçeği (MoCA)'' uygulanmıştır. MoCA ölçeğinin analizinde; One-Way Anova testi, Independent Samples t testi, Mann- Whitney U testi ve Kruskall- Wallis testi uygulanmıştır. Örneklem grubunu kadın (%81), evli (%88), ilköğretim mezunu (%65) ve çalışmayan (%69) hastalar oluşturmaktadır. Hastaların yarısının meme kanseri tedavisi gördüğü (%50), %41'inin kemoterapi, radyoterapi ve cerrahi tedavi aldığı, %68'inin 6-8 arası kür aldığı ve %41'inin kronik hastalığı olduğu saptanmıştır. Araştırmanın sonucunda, ölçekten alınan genel puanların ortalaması 18,73 ±3,7 olup, hastaların %70 gibi büyük bir oranında bilişsel işlevsellikleri düşük bulunmuştur. Hastalar özellikle lisan (1,31±0,971) ve gecikmeli hatırlama (0,9±1,168) boyutlarında alınabilecek ortalama puanların altında puan almışlardır. Sekiz alanın yarısında, görsel /mekânsal, lisan, soyut düşünme ve gecikmeli hatırlama alanlarında 0 puan almış hastalar olmuştur. Çalışmaya göre kanser tedavisi sonrası bilişsel işlevselliği etkilenebilecek risk grupları; kadın cinsiyet, evli olmak, ileri yaşlı olmak, eğitim durumunun düşük olması ve aktif bir işte çalışmama olmaktır. Hastaların kronik hastalık durumu, kanserin türü veya tedavi rejimleri arasında bilişsel işlevsellik bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılıkların olmadığı (p>0,05) tüm gruplarda düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu nedenle özellikle riskli gruplar başta olmak üzere, kanser tedavisini tamamlamış hastaların bilişsel işlevselliğini değerlendirilmesi önerilmektedir.Anahtar kelimeler: Kanser, biliş, bilişsel işlevsellik, kemoterapi, psikiyatri

ABSTRACTThis research conducted as definitive the early period cognitive functionality of patients who completed their cancer treatment. Research was conducted between the dates of September 2018 - February 2019 in a public hospital on oncology department. Purposeful sampling method was used and research was made with 100 patients in total. `Identifier Characteristics for Individuals` which is developed by the researchers and consists of total 14 articles and `Montreal Cognitive Assessment Scale (MoCA)` which assesses the cognitive functions are applied to the sample group. In the analysis of MoCA Scale was used One-Way Anova test, Independent Samples t test, Anova analysis, Mann-Whitney U test and Kruskall-Wallis tests. The sample group consisted of women (81%), married (88%), primary school graduates (65%) and unemployed (69%) patients. It was found that half of the patients received breast cancer treatment (50%), 41% received chemotherapy, radiotherapy and surgical treatment, 68% received 6-8 cures, and 41% had chronic disease. As a result of the study, the average of the general scores obtained from the scale was 18.73 ± 3.7, and 70% of the patients had low cognitive functioning. When the sub-dimensions are examined; patients received lower than average points which could be received especially in language (1,31±0,971) and delayed recall (0,9±1,168) dimensions. In half of the eight domains, patients scored 0 in visual / spatial, language, abstract thinking and delayed recall. According to the study, risk groups that may affect cognitive functioning after cancer treatment; female gender, being married, being older, having low education and not being in active job. It was concluded that there was no statistically significant difference between the chronic disease condition, the type of cancer or treatment regimens in terms of cognitive functioning (p> 0.05). Therefore, it is recommended to evaluate the cognitive functioning of patients who have completed cancer treatment, especially in risky groups.Keywords: cancer, cognition, cognitive functioning, chemotherapy, psychiatry