Türk edebiyatında manzum derviş-nâmeler

Abstract

Bu tezde, dinî-tasavvufî Türk edebiyatı ile klasik Türk edebiyatı eserleri taranarak manzum derviş-nâmeler tespit edilmiş ve bu manzumelerden hareketle derviş tipinin özellikleri incelenmiştir. Derviş kimliğinin Anadolu şair ve sufîlerinin şiirlerinde münferit mısralar hâlinde sıkça konu edildiği bilinmektedir. Bunun yanı sıra bütün mısralarında dervişliğin farklı yönleriyle anlatıldığı/resmedildiği dervîş-nâme olarak adlandırılan manzumelere de rastlanmaktadır. Tezde, Anadolu sufîliğinde dervişliğin öneminin anlaşılabilmesi için başta Yunus Emre olmak üzere, 38 şairin eserinde bulunan 110 derviş-nâmeden yola çıkarak derviş tipi irdelenmiş, dervişliğin edep erkânı, zâhirî ve bâtınî yönleri ortaya konulmuştur. Ayrıca derviş-nâmelerin yazılmasına başlıca sebep olan `Derviş kimdir?` sorusunun cevabı, tespit edilen manzumelerden yola çıkılarak verilmeye çalışılmıştır. Manzumelerde derviş tipinin nasıl tanımlandığı, ne şekilde idealize edildiği, hangi vasıfları taşıdığı, hangi hâllerinin övülüp hangilerinin yerildiği, tasavvufî konumunun ne olduğu incelenmiştir.

In this thesis, Manzum Dervish-Nâme were identified by scanning the works of religious-Sufi Turkish literature and classical Turkish literature, and the features of Dervish type were examined based on these verses. It is known that dervish identity is frequently discussed in individual verses in the verses of Anatolian poets and Sufis. In addition to this, it is possible to be encountered with the verses which is named as described/illustrated in the different aspects of dervishness. Quickly, in order to understand the importance of the Anatolian Sufism, Yunus Emre is primarily about to be understood, 38 the poet's 110 Dervish-Nâme in the work of the type of Dervish examined, morals, ostensible and esoteric aspects revealed. In addition, the main reason for writing Dervish-Nâme `who is Dervish? `the answer to the question has been tried to be given by starting from the verses identified`. How the Dervish type is defined, how it is idealized, what qualities it carries, which states are praised, and which ones are placed and what is the Sufi position of Dervish is examined in the verses.