Mehdi Hüseyn`in Kin adlı hikâyesi (inceleme-metin-aktarma)

Abstract

Tezin konusu, Azerbaycan Sovyet Edebiyatı döneminin tanınmış yazarlarından biri olan Mehdi Hüseyn'in Kin adlı hikâyesinin Türkiye Türkçesine aktarılması ve hikâyenin edebî yönden incelenmesidir. Çalışma `Giriş`, `Edebî İnceleme`, `Metin ve Aktarma` ve `Sonuç` bölümlerinden oluşmaktadır.`Giriş` bölümünde Azerbaycan Edebiyatı hakkında genel bilgiler verilirken, birinci bölümde Mehdi Hüseyn'in hayatı, edebî kişiliği ve eserleri hakkında bilgilere yer verilmiştir. Bu bilgilere Azerbaycan Devlet Kütüphanesinde bulunan gazete kupürleri ve ansiklopedik kaynaklar doğrultusunda ulaşılmıştır. Yapılan araştırmalar sonucu, Mehdi Hüseyn'in Kin adlı eseri üzerinde Azerbaycan sahasında ve Türk Edebiyatı çalışmaları arasında henüz bir incelemenin yapılmadığını belirtmek isteriz.Çalışmanın ikinci bölümünde zihniyet, yapı, tema ve anlatım özellikleri üzerinden Kin adlı hikâyenin edebî incelemesi yapılmıştır. Bu bölümde Mehmet Kaplan'ın Hikâye Tahlilleri eserinde yer alan inceleme esasları `devir-şahsiyet-eser üçlemesi baz alınarak; ilk olarak eserde anlatılanlar ile dönemdeki Azerbaycan'ın arka planı arasındaki benzerlikler, dönemin hâkim zihniyetinin esere yansımaları tespit edilmeye çalışılmıştır. İnceleme bölümünde yer alan inceleme esasları Şerif Aktaş'ın edebî inceleme metotlarına göre yapılmıştır.İnceleme bölümü, eserin yazıldığı dönemin zihniyetinde baskın olarak edebiyata yansıyan ana unsurların belirlenmesinden sonra `Olay Örgüsü`, `Mekân, `Zaman`, Şahıs Kadrosu`, Sosyal ve Ahlakî Meseleler`, `İzlek (Ana Düşünce)`, `Anlatım Özellikleri` alt başlıklarından meydana gelmiştir.`Metin ve Aktarma` bölümü ise hikâyenin orijinal metninden ve metnin Türkiye Türkçesine aktarılmasından meydana gelmiştir. Metnin aktarmasını, Azerbaycan Türkçesi ile Türkiye Türkçesini mukayese edebilmek için, karşılıklı sayfalarda verilmiştir ve aktarılan paragraflar numaralandırılmıştır. Hikâye Türkiye Türkçesine aktarılırken Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlüğünden (Ankara, TDK, 2005.) ve Seyfettin Altaylı'nın Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I-II'den (ALTAYLI, Seyfettin, Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I-II, 1994.) yararlanılmıştır.Eser Türkiye Türkçesine ilk defa bu çalışma ile aktarılmıştır. Orijinal metin Zaman Esgerli'nin 2006 yılında düzenlediği beş ciltten oluşan Azerbaycan Nesir Antologiyası adlı kitabın üçüncü cildinde bulunmaktadır. Antolojide on beş yazarın nesir eserlerinden örnekler verilmiştir. İncelemesi yapılan hikâye 20 bölümden oluşmaktadır. Aktarmanın gayesi, Azerbaycan Türkçesiyle yazılmış eseri Türkiye Türkçesine de kazandırmaktır.`Sonuç` bölümünde, yapılan çalışma özet olarak değerlendirilmiştir. Tezin kaynakçası incelenen ve çalışma sırasında faydalanılan eserlerden oluşmaktadır.

In this study, the long narrative called as Kin, which is written by Mehdi Huseyn, one of well-known writer of Azerbaijan Soviet Literature period, is translated into Turkey Turkish and examined in literate way. This study consists of the sections `Introduction`, `Literary Analysis`, `Text and Translation` and `Conclusion`.In the `Introduction` section, general information about Azerbaijan literature is stated while Mehdi Hüseyn's life, literary personality and his works are mentioned. This information is taken from the news and encyclopedias that are at the Azerbaijan State Library. It can be said that any research has not been done about the literary work named Kin of the Mehdi Hüseyn in the Azerbaijan or Turkish literature yet.In the second part of the study, the literary analysis of story Kin is reviewed by taking the characteristics of mentality, structure, theme, and expression. Besides, similarities and reflections of the dominant mentality of the period on the story are explained by using `the trilogy of time-person-work analysis method given in Mehmet Kaplan's literature work named as Hikâye Tahlilleri. The analysis principles in the `Examination` section are made according to Şerif Aktaş's literary analysis methods.After determining the main elements that are predominantly reflected in literature in the mentality of the period in which the work was written, `Examination` section divided into `Plot`, `Place`, `Time`, `Personnel Staff`, `Social and Moral Issues`, `Main Idea` and `Narrative Characteristics` headings.The `Text and Translation` section includes the original literature work and the translation of this work to Turkey Turkish. The dialect of Azerbaijan Turkish followed by dialect of Turkey Turkish is provided in order to enable a convenient comparison between two dialects ,and each paragraph of the text is labeled by numbers. Turkish Dictionary of Turkish Language Institution (Ankara, TDK, 2005.) and Seyfettin Altaylı's Azerbaijani Turkish Dictionary I-II (ALTAYLI, Seyfettin, Azerbaijani Turkish Dictionary I-II, 1994.) are used for translation to Turkey Turkish.This literature work is translated to Turkish Turkey for the first time by this study. The original text can be found in the third volume of the book named Nes Azerbaijan Prose Antologia Zaman which is composed of five volumes organized by Zaman Esgerli in 2006. In the anthology, examples of prose works of fifteen authors are given. The story consists of 20 chapters. The purpose of the translation is to bring this work written in Azerbaijan Turkish into Turkey Turkish literature.In the `Conclusion` section, the study is examined as a summary. The bibliography of the thesis consists of the works examined and utilized during the study.