Klâsik Türk mûsıkîsi`nde ağırsemâi formunun tahlili ve tasnifi

Abstract

Ulaşabildiğimiz ilk örnekleri Abdülkâdir Merâgî'ye (ö. 1435) kadar uzanan Ağırsemâiler, Klasik Türk Mûsıkîsi'nin temel müzikal formlarından birisidir. Genellikle murabba adı verilen dört mısralı şiirlerden bestelenen bu form her dönemde bestekârlar tarafından rağbet görmüş ve günümüze kadar ulaşmıştır.Klasik takım sıralamasında Beste formundan sonra gelen Ağırsemâiler, ağır ve girift bir form olan Besteden hızlı ve ritmik bir form olan Yürüksemâiye geçişte bir köprü vazifesi görmektedir. Ayrıca zamanla biçim ve anlam yönünden sadeleşerek, günümüzde sıkça kullanılan Şarkı formuna zemin hazırlaması cihetiyle de önemli bir yere sahiptir.Günümüz literatüründe Türk Mûsıkîsi'nin sözlü beste formları ile ilgili yapılan çalışmaların azlığı dikkat çekmektedir. Yapılan çalışmalarda ise bu formlar hakkında verilen bilgiler yüzeysel ve birbirini tekrarlar niteliktedir. Kullanılan analiz yöntemlerinin sözlü formları ifade etmedeki yetersizliği bu formun işleyişinin tam olarak anlaşılmasına olanak sağlayamamıştır.Bu tezde Ağırsemâi formunun yapısal özelliklerinin daha iyi kavranması için klasik üslubu yansıttığı düşünülen on beşinci yüzyıldan Zekâi Dede'ye (ö. 1897) kadar olan dönemdeki tüm Ağırsemâiler analiz edilmiştir. 144 adet eserin analiz edildiği bu çalışmada Ağırsemâilerin yapısal özellikleri ortaya konulmuş ve bestelendiği yüzyıl, makam ve alt türlerine göre değişimi değerlendirilmiştir. Yeni bir analiz yöntemi kapsamında incelenen eserlerin beste ve güfte ilişkisi daha iyi anlaşılmış ve neredeyse her eserde bir simetrinin olduğu görülmüştür. Bu simetrik formlar dikkate alınarak bazı hatalı veya eksik olduğu düşünülen notalarda düzeltme-restorasyon yapılmıştır. Eldeki bilgiler ışığında farklı kullanımları tespit edilen Ağırsemâiler daha detaylı bir sınıflandırmaya tabi tutulmuştur.

The first known examples of Ağırsemâi, a basic form in Turkish Music, were written by Abdülkadir Meragi (d. 1435) in the fifteenth century and then many musicians used this form in their works. The works in this form were mostly composed on a four-verse poem, known as murabba in Turkish literature.There are three forms in a `classical set` of Turkish Classical Music: Beste (a slow and viscous form), Ağırsemâi (a bridge between the first and the last form), and Yürüksemai (a fast and rhythmic form). Moreover, Ağırsemâi forms became more simpler in meaning and form in time and these changes pawed the way for a popular form in Turkish Music, şarkı.The secondary works on the analysis of forms in Turkish Music are limited to few studies and they usually make similar observations by referring to the same primary sources. Futhermore, the methods in these studies to analyze the forms in Turkish Music are not helpful in general. These three problems, the lack of secondary sources, similar observations and outcomes in the literature, and unsufficient methods cause the lack of detailed examinations of the forms in Turkish Music.This thesis covers one hundred and forty four Ağırsemâi works from the fifteenth century to Zekâi Dede (d. 1897), the classical period of Turkish Music. It explains the structural features of these one hundred and forty four works. The works are also analyzed in terms of their time, composer, maqam and new sub-groups. This thesis aims to contritube the literature within three points. First, it gives the full list and the notes of Ağırsemâi works form 1400s to 1897. Second, it offers new primary and secondary classifications to categorize these works since the previous classifications tend to overlook the new and irregular works. Finally, it points out and corrects the mistakes in certain works by referring the main features of the form group it belongs.