Geç Dönem Osmanlı İmparatorluğu`ndaiktisadi düşüncenin gelişmesinde liberal iktisat ve milli iktisat yaklaşımlarının etkisi: Karşılaştırmalı bir inceleme, 1800-1914

Abstract

Bu çalışma, temel olarak Osmanlı İmparatorluğu'ndaki iktisadi düşüncenin oluşmasında ve gelişmesinde `liberal iktisat` ve `milli iktisat` anlayışlarının etkisini, karşılaştırmalı bir biçimde vermeyi amaçlamaktadır. Özellikle XIX. yüzyılda Batı Avrupa'da `sanayi kapitalizmi`nin yükselişi ile birlikte Osmanlı'nın iktisadi düşüncesinin gelişimi, Batı'ya bağımlı ve Batı'dan yaklaşık bir asır sonra gerçekleşmiştir. Osmanlı'da iktisadi düşüncelerin yayılması, gelişmesi ve tartışılması bağlamında ön planda yer alan yaklaşımlar, liberal ve milli iktisat anlayışları olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışma, üç ana bölümden oluşmaktadır. Kuramsal ve kavramsal çerçeveyi oluşturan birinci bölümde Karl Polanyi'nin daha çok iktisat antropolojisi alanında öncü olarak kabul gören iktisadın `biçimselci` ve `özselci` tanımlarından hareket edilmekte ve Osmanlı iktisadi düşüncesinin oluşumunda bu tanımlardan yola çıkılmaktadır. Bununla birlikte Osmanlı iktisadi ve toplumsal yapısının açıklanmasında Max Weber'in `patrimonyal devlet` anlayışı, Karl Marx'ın `Asya Tipi Üretim Tarzı` (ATÜT) yaklaşımı ve Immanuel Wallerstein'in `Modern Dünya Sistemi` analizine de bu bölüm kapsamında kısa bir biçimde değinilmektedir. Osmanlı iktisat düzeninin evriminin ele alındığı çalışmanın ikinci bölümünde, kendisini en belirgin biçimde XVI. yüzyılda gösteren `Klasik Osmanlı İktisat Zihniyeti` temel alınarak Osmanlı iktisadi tarihi, siyasal, toplumsal, kültürel ve kurumsal gelişmeler göz önüne alınarak incelenmektedir. Üçüncü ve son bölümde ise, Osmanlı'nın modernleşme süreci göz önünde bulundurularak iktisadi düşüncelerin yayılması, gelişmesi ve tartışılması, liberal ve milli iktisat anlayışlarından hareketle, her iki anlayışın öne sürdüğü görüşler belirtilerek karşılaştırmalı bir biçimde ele alınmaktadır. Yine bu bölüm kapsamında, Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılması ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması sürecinde liberal ve milli iktisat anlayışlarının belirgin bir rol oynadıklarına da değinilmektedir.

This study aims to give a comparative analysis of the effects of `liberal economics iktis and` national economics esinde on the formation and development of economic thought in the Ottoman Empire. Especially with the rise of kapital industrial capitalism in Western Europe in the nineteenth century, the development of Ottoman economic thought was dependent on the West and took place about a century after the West. In the context of the dissemination, development and discussion of economic ideas in the Ottoman Empire, the foreground approaches are liberal and national economic approaches. The study consists of three main sections. In the first part, which constitutes the theoretical and conceptual framework, Karl Polanyi's definitions of `formalist` and `substantialist` economics, which is accepted as a pioneer in the field of economic anthropology, are based on these definitions and the formation of Ottoman economic thought. However, in explaining the Ottoman economic and social structure, Max Weber's understanding of `patrimonial state,, Karl Marx's` Asiatic Mode of Production ` (ATÜT) approach and Immanuel Wallerstein's analysis of Dünya Modern World System kapsamında are briefly covered in this section. In the second part of the study, where the evolution of the Ottoman economic order is discussed, the Ottoman economic history is examined by considering the political, social, cultural and institutional developments on the basis of the `Classical Ottoman Economic Mentality`, which manifests itself in the sixteenth century. In the third and the last part, the dissemination, development and discussion of the economic ideas by considering the modernization process of the Ottoman Empire are discussed in a comparative manner by stating the views put forward by both approaches based on liberal and national economic approaches. However, under the third part of the study adresses, in the process of the disintegration of the Ottoman Empire and the emergence of the Republic of Turkey, the liberal and national economy are also play a significant role.