Keçeci Baba Ocağı üzerine nitel araştırma

Abstract

Alevi inanç sisteminin tarihi süreci, sistem ve pratikleri üzerine kuramsal çerçevede yapılanaraştırmalar Alevi toplumunun ve geleneğinin kültür ve inanç dünyasını yansıtmakta eksikkalmıştır. Ülkemizde Alevi Bektaşi kültürü üzerine yapılan gözlem ve mülakata dayalı sosyolojiknitelikli araştırmaların sayısı bir elin parmaklarını geçmemektedirAnadolu Aleviliğinin kökleriTarihsel olarak, Türklerin İslâm ile tanışmaya başladıkları dönemlere kadar uzanır. Belli siyasi,tarihi, coğrafi, içtimai, iktisadi ve kültürel şartların tedricen oluşturduğu bir İslami inanç ve kültürolgusu olan Alevilik, İslâm'a bakış açısı, İslâm'ı anlayış, yorumlayış ve yaşayış tarzı itibariylekendine özgü bazı özellikler taşımaktadır. Alevi inanç sistemi kutsallarının merkezinde Ocakkavramı bulunur. Alevi Bektaşi Kültürü araştırmacılarına göre Anadolu'da değişik yörelerdebulunan ocakları kapsayan alan araştırmalarının yapılması özellikle dede ailelerinde var olan hertürlü yazılı ve sözlü verilerin toplanarak yazıya geçirilmesi alanı zenginleştirecektir. Bu bağlamdaçalışmamızın konusunu; 13. Yüzyıl da Anadolu'ya Horasan'dan gelen ve Ahiliğin sontemsilcilerinden olan Keçeci Baba (Ahi Mahmud Veli) ve onun oluşturduğu kökleri Orta Asya'yadayanan ocak etrafında şekillenen kültür dünyası teşkil etmektedir. Çalışmada günümüze kadarvarlığını devam ettiren Tokat ili Erbaa ilçesine bağlı Keçeci köyünde meskûn Keçeci Baba OcağıÜzerinde yapılan nitel araştırmalar ortaya konulmuştur. Keçeci Baba hakkında şimdiye değin bazıderleme ve akademik çalışmalar yapılmışsa da Alevi inanç sistemi içerisinde `Ocak` merkezliolarak elealınarak hazırlanmış bir çalışmaya rastlanılmamıştır. . Derleme çalışmalar daha çok sözlükültür ögelerini temel alırken, akademik çalışmalar derleme çalışmalara ek olarak birtakım arşivbelgelerine dayanmıştır. Bu çalışmada, ilk olarak, Ocak merkezli sözlü tanıklara yer vererekKeçeci Baba'yı ve onun izinden giderek yüzyıllardır inanç sistemini muhafaza edenlerimerkezinden gözlemlemeyi amaç edinmiştir. İkinci olarak, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, TapuKadastro Genel Müdürlüğü Arşivi ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'ndeki belgeleri kullanarakKeçeci Baba, zaviyesi ve köyü hakkında mevcut bilgilere yeni bilgiler kazandırmaya gayretedilmiştir. Bu Araştırmada yüzyıllardır sözlü olarak varlığını devam ettirmiş olan Keçeci Babanınmenkıbevi hayatını, Ocağın tarihsel gelişimini, Geleneksel Aleviliğe dair Ocak merkezindeyürütülen Cem Erkânı ve gerçekleştirilen ritüelleri yazıya geçirmeye çalışmıştır.

The studies carried out on the historical process, systems, and practices of the Alevi belief systemin the theoretical framework have remained inadequate in terms of reflecting culture and faithworld of the Alevi community and tradition. In our country, the number of sociological studiesbased on observation and interview on Alevi Bektashi culture is thin on the ground. The roots ofAnatolian Alevism, on the other hand, date back to the times when Turks were introduced to Islamfor the first time. Alevism, an Islamic belief and culture phenomenon which is formed gradually bycertain political, historical, geographical, social, economic and cultural conditions, has somespecial features in terms of its perspective on Islam, the way it understands, interprets and livesIslam. The concept of ocak (hearth) is found in the center of the Alevi belief system. According tothe researchers of Alevi Bektashi Culture, carrying out field surveys covering the hearths indifferent regions of Anatolia, gathering and recording of all kinds of written and oral dataespecially in the dede (religious leader) families will further enrich its scope. In this context,Keçeci Baba (Ahi Mahmud Veli), one of the last representatives of Akhism, who came to Anatoliafrom Khorasan in the 13th century, and the cultural world shaped around his hearth that originatedin Central Asia constitute the subject of our study. This study features the qualitative studiesconducted on the Hearth of Keçeci Baba in Keçeci village of Erbaa district of Tokat province,which have been pursued up until today. Although some compilations and academic studies havebeen carried out on Keçeci Baba so far, no study prepared centering on `ocak`(hearth) was found inthe Alevi belief system. While the review studies were mainly based on the elements of oralculture, academic studies were based on some archival documents in addition to the compilationstudies. In this study, through the inclusion of Hearth-centered oral witnesses, the initial aim was toobserve Keçeci Baba and those who have kept the belief system for centuries by following hisfootsteps. Secondly, by using the documents of Prime Ministry Ottoman Archive, and the Archivesof General Directorate of Land Registry and the General Directorate of Foundations, it wasintended to bring new information in the existing data about Keçeci Baba, his zawiya and village.In this study, there was also an effort to put down on paper the legendary life of Keçibaba, who hasmaintained his existence in oral history for centuries, the historical development of the Hearth, aswell as the Cem Conventions (Erkan) and the rituals carried out in the Hearth in relation to theTraditional Alevism.