Modern dünyadan kaçış: Özgürlük ve melankoli

Abstract

Bu tezin amacı, bazı distopya metinlerini temele alarak, modernizm eleştirilerinin melankolik yapısını ortaya çıkarmaktır. Aynı zamanda modern düşünceyle eş zamanlı olarak gelişen romantizm akımının temel özellikleri ve sosyoloji bilimine yaptığı etkiler incelenmeye çalışılmıştır. Kavramsal kurumsal çerçevede, bir dönemin zihniyet yapısını ortaya çıkaracağı düşünülen hakikat, doğa ve tarih anlayışlarının geleneksel, modern ve romantik evrelerdeki anlamları üzerinde durulmuştur. Bu şekilde temel bir çatı inşa edilerek, Özgürlük Tartışmaları ve Romantik Tepki başlıkları altında incelenen teorilerde, bu kavram setine verilen anlamların izi sürülmüştür. Özgürlük Tartışması başlığı altında, Sosyoloji teorilerinden faydalanılarak, modernite eleştirileri açısından, özgürlük problemi işlenmeye çalışılmıştır. Teoriye ve distopya metinlerinden çıkarılabilecek tartışma nüvelerine uygun olarak özgürlük problemi üç alt başlık altında incelenmiştir. Bu başlıkların ilkinde, bireyin özgür olmak isteyip istemediği sorunsalını; ikinci başlıkta özgür olmak isteyen birey ile toplum arasındaki gerilimin boyutlarını, son olarak ise tüketim toplumunda bireyin özgürlük problemi incelenmiştir. Teoriler açısından, modern toplumda özgür olmanın imkansızlığı ve bu durumun bireysellik üzerindeki etkileri, melankoli olgusunun da temelini oluşturduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Romantik Tepki bölümünde melankoli –ızdırap istenci tabanlı modernite eleştirileri, temel olarak iki kısımda incelenmiştir. Bunlar melankolik varoluşun aşmasının zor olduğu mütevekkil-karamsar romantik bakış açısı ile moderniteden çıkmanın mümkünlüğünü savunan devrimci-ütopik romantik fikirlerdir. Nihayetinde melankoli, yaşamın yadsınmasına-intihara giden bir sürecin basamaklarını oluşturacağı gibi, rahatsız olunan yer olarak modern yaşamdan-distopyadan, çıkış-isyan içinde bir temel sağlayabilmektedir. Bu açıdan, sonuç bölümünde devrimci-ütopik görüşlere sahip melankoliklerin, ortak özellikleri vurgulanmaya çalışılmıştır.

The aim of this thesis is to reveal the melancholic structure of the critiques of modernism with reference to certain dystopian texts. At the same time, the fundamental characteristics of the romantic movement that arose simultaneously with the modern thought and its influences on sociological science is investigated. Within a conceptual institutional framework, the understandings of reality, nature and history in the traditional, modern and romantic periods in an attempt to uncover the mindset structure of a period are elaborated. In this way, a fundamental framework is drawn, and the meanings given to this set of concepts are traced within the theories examined under the titles of Freedom Debates and Romantic Reaction. Under the title of Freedom Debate, the problem of freedom is addressed from the standpoint of the critique of modernity, availing of theories of Sociology. In line with theory and the core of debates extracted from dystopian texts, the issue of freedom is analyzed under three separate sub-titles. The first one examines into whether individual want to be free, the second one into the aspects of the tension between society and freedom-seeking individual, and the last one into the freedom problem of individual in a consumption society. With regards to theories, it is shown that the impossibility of being free in the modern society and its impact on individuality also underlie the phenomenon of melancholy. In the Romantic Reaction chapter, the critiques of modernity based on melancholy-pain will is basically examined in two steps. These are a resigned-pessimistic romantic perspective that is difficult to transcend for romantic existence and a revolutionary-utopian romantic thought that advocates the possibility to break with modernity. In the final analysis, melancholy can provide a ground for an escape from-revolt against the irritant modern life-dystopia, as it can constitute the steps of a process of ignorance of life or a process of suicide. From this perspective, the common features of the melancholics that have revolutionary-utopian understandings are emphasized.