Sartre ve Merleau-Ponty felsefesinde varoluşun fenomenolojik öğesi olarak yönelimsellik

Abstract

Varoluşçuluk ve fenomenoloji yirminci yüzyıla damga vuran felsefe akımlarıdır. Bu akımlar, Modern dönemin Tanrı-insan anlayışının yerine ayakları yere basan insanı merkeze alan yeni bir ontolojinin kapısını aralamışlardır. Yeni ontolojinin bir örneği, Fransız filozoflar Sartre ve Merleau-Ponty tarafından bilincin yönelimselliği üzerinde temellendirilmiş varoluş felsefesi olarak ortaya konmuştur. Bu çalışmada varoluşçu fenomenolog olarak kabul edilen Sartre ve Merleau-Ponty'nin düşüncelerinin temelinde yer alan yönelimsellik fikri ve bu fikrin iki filozofun düşünceleri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Yönelimsellik, Husserl'in fenomenolojisinin temel kavramı olarak bilincin daima bir şeyin bilinci olduğunu ifade etmektedir. Sartre ve Merleau-Ponty yönelimsellik fikriyle birlikte fenomenolojik yöntemi ve betimlemeyi de benimsemişlerdir. Bu bağlamda, insanın varoluşunu da dünya-içinde kavranışıyla açıklamaya çalışmışlardır. Sartre düşüncesinde yönelimsellik fikri, kendi-için-varlığın 'bir şey olmak' için kendi dışıyla münasebetine işaret eder. Merleau-Ponty düşüncesinde ise, 'algılayan beden' bilinçten ayrılmayarak, 'kurucu yönelimsellik' yerine 'işleyen yönelimsellik' fikri öne çıkarılmıştır. Her iki filozof yönelimselliği insan varoluşunun temel karakteri olarak görüp birbirine benzer fikirler ileri sürerken, bilinç ve bedene ilişkin fikirlerinde ise farklılık göstermektedirler. Dolayısıyla çalışmada gösterilmek istenen, yönelimsellik fikrinin Sartre ve Merleau-Ponty felsefelerinde bilinç-beden ve özne-nesne arasında nasıl bir konuma yerleştirildiğidir.

Existentialism and phenomenology are philosophical movements that marked the twentieth century. These movements opened the door to a new ontology that centered on the human being touching the ground instead of the modern era's understanding of God-human. An example of the new ontology was put forward by the French philosophers Sartre and Merleau-Ponty as a philosophy of existence based on the intentionality of consciousness. In this study, the idea of intentionality which is the basis of ideas of the existentialist phenomenologists Sartre and Merleau-Ponty and its effect on the thoughts of the two philosophers are examined. Intentionality implies that consciousness is always the consciousness of something as the basic concept of Husserl's phenomenology. Sartre and Merleau-Ponty adopted the phenomenological method and description along with the idea of intentionality. In this context, they have tried to explain the existence of human being in the world. In Sartre's thought, the idea of intentionality refers to the relationship of the being-for-self with the outside to 'become something'. According to Merleau-Ponty's thought, the 'perceiving body' is not separated from consciousness and the functioning intentionality is emphasized instead of constitutive intentionality. Both philosophers consider intentionality as the basic character of human existence and suggest similar opinions. The difference between these two philosophers emerges in their thoughts about consciousness and body. Therefore, the aim of the study is to place the idea of intentionality in Sartre and Merleau-Ponty philosophies between consciousness-body and subject-object.