Başkurt Türkçesinde fiil-tamlayıcı ilişkisi

Abstract

Bu çalışmada, Başkurt Tilinin Hüzligi esas alınarak Başkurt Türkçesindeki fiillerin hâl ekli tamlayıcıları incelenmiştir. Çalışma ile fiil-tamlayıcı konusundaki bir açığın kapatılması, valenz çalışmalarına bir yenisinin daha eklenmesi amaçlanmıştır. Başkurt Türkçesinde Fiil-Tamlayıcı İlişkisi isimli çalışmada `Başkurt Tilinin Hüzligi`nden hareketle fiiller incelenmiş ve tamlayıcıların fiillere hangi hâl ile bağlandığı gösterilmiştir. Tamlayıcı alan Başkurtça fiiller, bunların aldıkları tamlayıcılar ve tamlayıcıların sayısına göre sınıflandırılması çalışmanın temelini oluşturur. Çalışma dört bölümden oluşur. `Giriş` bölümünde çalışmanın kapsamına, fiil-tamlayıcı ilişkisi hakkında değerlendirmelere, çalışma yapılırken izlenen yola yer verilmiştir. `Başkurtlar` bölümünde ise Başkurt Türkleri, Başkurt Türkçesi ve Başkurt Türkçesinde hâl ekleri hakkında genel bilgiler anlatılmıştır. Üçüncü bölüm sekiz alt başlıkta hazırlanmıştır. İlk başlıkta tek tamlayıcılı fiillere yer verilmiştir ki bunlar da sekiz tanedir. Sonraki beş başlıkta çok tamlayıcılı fiiller, yedinci başlıkta ise tamlayıcı alan Rusça kökenli fiiller incelenmiştir. Sekizinci başlıkta tamlayıcı almayan fiillere yer verilmiştir. `Sonuç` bölümünde ise bu çalışmadan elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümdeki tüm başlıklarda fiillerin aldıkları tamlayıcılar, örnek cümlelerle gösterilmiş ve Türkçeye aktarımları yapılmıştır. Bazı fiillerin Türkiye Türkçesine aktarımı yapılırken tamlayıcılarının değişmesi lehçenin dil mantığından kaynaklanır. Bunun gibi küçük farklılıkların dışında aktarım yapılırken ciddi bir değişiklik göze çarpmamıştır.

By taking into consideration `Bashkir Turkish Huzligi, Bashkir Turkish verbs complements with case suffixes are examined by taking as a basis in this study. It is also aimed to meet the deficit about the valence with the study and to add a new study to the valence studies. The valence in the study of Bashkir Turkish Huzligi are indicated that the complements are attached the verbs with which case suffixes. The verbs in Bashkir language with the valence, their complements and the classification of the compliments according to the numbers underpine to the study. It consists of four sessions. In the introduction part, it's involved in the content of the study, the assessment of the connection between the verbs and valence and the course of the study. In Bashkirs part, Bashkir nation, Bashkir's Turkish language and case suffixes in Bashkir Turkish are mentioned in general terms. The third part are prepared under six titles. In the first title, the verbs with one valence, there are eight of them are examined. In the other five titles, the verbs with multiple valence; in the seventh title, the verbs with valence originated from Russian language and in the last part, the eight part, the verbs without valence are analysed. In the final part, the data obtained from this study are evalvated. Under all the titles in the third session, the determinatives taken by the verbs are stated in the example sentences and transferred to Turkish. Changing same verbs determinatives while they are being transferred to Turkish originated from the structure of Turkish language. Except for these differences, there are not any critical differences while transferring.