Ovaören kazıları dokuma ağırlıkları ve ağırşakları (Tunç-Demir Çağı)

Abstract

Orta Anadolu'da, Kızılırmak Nehri'nin yaklaşık 25 km güneyinde, Nevşehir ili sınırları içerisinde bulunan Ovaören, Topakhöyük, Teras Alanı ve Yassıhöyük olmak üzere üç farklı arkeolojik alandan oluşan bir bütünlüktür. Kazı çalışmalarına Prof. Dr. S. Yücel ŞENYURT başkanlığında 2007 yılında başlanan söz konusu yerleşimlerde günümüze kadar dokuma ile alakalı çeşitli buluntular ele geçmiştir. Bu buluntular içerisinden 2008-2018 yılları arasındaki kazı çalışmaları sonucunda Tunç ve Demir Çağı tabakalarından ele geçen toplam 265 ağırşak (220 adet) ve dokuma tezgâh ağırlığının (45 adet) değerlendirmesi bu tezin ana konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmayla öncelikle Ovaören'deki ağırşakların ve dokuma tezgâh ağırlıklarının dönemlere göre form tipolojileri, bezeme teknikleri ve bezeme motifleri belirlenmiştir. Böylece Ovaören'de dönemler arasındaki benzerlik ve devamlılıkla birlikte karakteristik özellikler de saptanmıştır. Ovaören dokuma buluntu grubu, Anadolu genelindeki çağdaş yerleşimlerdeki ağırşaklar ve dokuma tezgâh ağırlıklarıyla da karşılaştırılmıştır. Yapılan karşılaştırmalarda ise her iki malzeme grubunun, Anadolu içerisindeki diğer kazı merkezlerindeki benzerleri sunulmaya çalışılmış, böylece bölgesel ve dönemsel karşılaştırmalar yoluyla, Ovaören'in Anadolu dokumacılığındaki özgün yeri ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Tunç ve Demir Çağlarındaki dokuma işleminde kullanılan bu aletlerin daha iyi anlaşılması için dokumayla ilgili genel bilgilere de yer verilmiştir. Ayrıca Tunç ve Demir Çağlarında yazılı kaynaklarda ve tasvir sanatında görülen dokumayla alakalı bilgilerle birlikte Anadolu'da bulunan korunmuş tekstil kalıntılarından örnekler verilerek dönem içerisindeki dokuma örnekleri hakkında fikir verilmiştir. Yapılan bu araştırmalarla birlikte, Ovaören'de yaklaşık 2500 yıllık bir tarihsel süreç içerisinde dokuma teknolojilerindeki gelişim saptanmaya çalışılmıştır.

Ovaören is located 25 km south of the Kızılırmak River in Nevşehir province of Central Anatolia. Topakhöyük, Terrace Settlement and Yassıhöyük are site complexes that are included in Ovaören excavations. Ovaören excavations began in 2007 under the direction of Prof. Dr. S. Yücel ŞENYURT. Between 2008 and 2018 excavation seasons variety of archaeological artefacts besides the settlement were brought to light dating from the Bronze Age until the present day. Some rich finds included materials connected to weaving activities particularly loom weights and spindle whorls, which comprises subject of this thesis. This thesis evaluates all 265 spindle whorls (220 pieces) and loom weights (45 pieces) from the Bronze Age and Iron Age layers of Ovaören. Initially study was carried out by means of studying the form typologies, decoration techniques and decorative motifs of spindle whorls and loom weights according to their related layers determined at Ovaören. Thus, in Ovaören, the similarities and continuity between periods and the characteristic features were identified. Later, Ovaören weaving finds group were compared with the spindle whorls and looms weights from other contemporary settlements throughout Anatolia. By comparing, an attempt was made to establish the similarities of the two material groups (spindle whorls and loom weights) in other excavation centers in Anatolia and thus the originality of Ovaören in Anatolian weaving was determined through regional and periodical comparisons. For better understanding of these tools used in weaving processes, general information about weaving activities during the Bronze and Iron Ages were also included in this thesis. In addition to these, examples of preserved Anatolian textile remains of the Bronze and Iron Ages; information related to the weaving in written sources; examples of weaving depiction in art were also mentioned. Overall study established, the development of weaving technologies in Ovaören over a historical period of approximately 2500 years.