Ankaralı Şeyh Tâceddîn-i Velî Dîvânı (İnceleme, metin, bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük)

Abstract

Asıl adı Tâceddîn-zâde Mustafa el-Ankaravî olan Şeyh Tâceddîn-i Velî, 17. yüzyılda Ankara'da yaşamış ve Ankara'nın Hamamönü mevkiinde yaptırdığı cami ve dergâh ile Celvetiyye Tarikatı'nın Ankara'daki teşekkülüne ve gelişimine öncülük etmiş bir mutasavvıftır. Aslen kendisi de Ankaralı olan Aziz Mahmud Hüdâyî ve onun halifelerinden biri olan Fenâyî Cennet Mehmed Efendi'ye intisap eden Tâceddîn-i Velî'nin hayatı hakkında çok fazla bilgi olmamasına rağmen günümüzde Ankara halkı onu, Hamamönü semtinde bulunan Tâceddîn Camii, Dergâhı ve Mehmet Akif Ersoy'un Millî Mücadele yıllarında bu dergâhta bir müddet kalmış ve burada `İstiklal Marşı`nı yazmış olması vesilesiyle tanımış, sevmiş ve bu sevgi dolayısıyla kendisine Tâceddîn-i Velî, Tâceddîn Sultan gibi isimleri uygun görmüştür. İlk olarak tarihçi yazar Enver Behnan Şapolyo, 1958'de Ankara Belediye Dergisi'nde ve iki yıl sonra da Türk Büyükleri kitabında yazdığı tanıtım yazılarında, kendisine hediye edilen bir yazma eser içerisinde şeyhe ait birçok değerli şiirin bulunduğunu söyleyip şiirlerden bazı örnekleri paylaşarak şeyhin edebi yönüne dikkat çekmiştir. Şapolyo'nun sözünü ettiği yazma eserin çalışmamızda faydalanmış olduğumuz Milli Kütüphane 06 Mil Yz A 10182 numarada kayıtlı Külliyât adlı eser olması ihtimali yüksektir. Şeyh Tâceddîn-i Velî, tasavvufi şiirlerinde `Tâceddînoğlu` mahlasını kullanmıştır. Bu çalışmada Ankaralı Şeyh Tâceddîn-i Velî'nin Milli Kütüphane'de bulunan Külliyat adlı eserinden yola çıkarak onun hayatı, tarikatı, edebi şahsiyeti hakkında bazı tespitlerde bulunulmuş; ayrıca Külliyat'taki İlahiyyat-ı Tâceddînzâde bölümü ile Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi 13889 arşiv numarasıyla kayıtlı yazmanın 147b-180b varakları arasındaki Divan-ı İlahiyat eserinde bulunan şeyhe ait tasavvufi şiirlerin transkripsiyonlu metni verilerek, metin tasavvufi açıdan incelenmiş; ayrıca metnin bağlamlı dizini ve işlevsel sözlüğü yapılmıştır.

Sheikh Tâceddîn-i Velî, whose real name was Tâceddîn-zâde Mustafa al-Ankaravî, lived in Ankara in the 17th century and pioneered the formation and development of the Celvetiyye Sect in Ankara with the mosque and lodge built in Ankara's Hamamönü locality. Although there's not much information about the life of Tâceddîn-i Veli, who was a disciple of Aziz Mahmud Hüdayi -also from Ankara- and his khalif Fenâyî Cennet Mehmed Efendi, was named Tâceddîn-i Velî and Tâceddîn Sultan by the people of Ankara because of his Tâceddîn Mosque and the Dervish Lodge and also because Mehmet Akif Ersoy has stayed and wrote `İstiklal Marşı` there at the times of War of Indepence. Firstly, the historian writer Enver Behnan Şapolyo, in his introductory writings he wrote in Ankara Belediye Dergisi in 1958 and two years later in the Türk Büyükleri Kitabı, said that there were many valuable poems belonging to the sheikh in a manuscript, and he shared some examples of the sheikh's literary works, bringing attention to their literal value. It is highly probable that the manuscript referred to by Şapolyo is Külliyât, registered at the National Library 06 Mil Yz A 10182, which we have benefited from in our study. Şeyh Tâceddîn-i Velî used the pseudonym `Tâceddînoğlu` in his sufi poems. In this study, some determinations will be made about his life, sect and literary personality based on the book of Külliyat in the National Library of Şeyh Tâceddîn-i Velî of Ankara. In addition, the transcript of the mystical poems belonging to the sheikh in the Divan-ı İlahiyat which is between the divisions 147b-180b of the manuscript registered with the archive number 13889 of the İlahiyât-ıTâceddînzâde section of the Külliyat and the Koyunoğlu Museum Library will be shown, and the text will be contextual and functional.