İslam coğrafyacılarına göre Eski Türklerde teşkilat ve kültür

Abstract

Türkler tarih boyunca çok farklı coğrafyalarda yayılım göstermiştir. Bu yayılımdan kaynaklı tarih boyunca farklı milletlerle daima etkileşimde bulunmuşlardır. Türkler, İslamiyet'in doğuşundan kısa süre sonra da İslam'la ve Arap toplumuyla karşılaşmıştır.İslam ordularının fetihleriyle birlikte Arap Yarımadası'nın dışına çıkan Araplar, farklı coğrafyalara ulaşmıştır. Gerek ticaret amacıyla yolculuk yapan tüccarlar gerekse İslam'a davet maksadıyla Arap Yarımadasından gönderilen elçiler Türk beldelerine kadar ulaşmıştır. Bu seyahatler sonucunda, İslamiyet'e geçecek olanlar için hac güzergâhının oluşturulması, ticaret sahalarının tespiti ve güvenli seyahat yollarının belirlenmesi için coğrafya eseri yazıcılığı ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu vesile ile Müslüman seyyahlar, ilim adamları ve tüccarlar dünyanın pek çok bölgesi hakkında bilgi sahibi olmuştur. Ayrıca İslam fetihlerinin Arap Yarımadası dışına çıkmasıyla Müslümanlar, feth ettikleri bölgelerin topografik verilerini, adet ve geleneklerini, coğrafya, bitki ve iklim özelliklerini, dinlerini ve ekonomik faaliyetlerini öğrenme gereksinimi hissetmiştir. Bu durum onlarda coğrafya biliminin gelişmesine katkı sağlamıştır.İslam coğrafyacılarında Macaristan, Bulgaristan, Karadeniz'in kuzeyi, Kafkasya, Maveraünnehr, Horasan ve Tibet Türk beldeleri olarak zikredilmiştir. Türklerin yaşadığı bu coğrafyalara uğrayan Müslüman coğrafyacılar, devlet teşkilatı, toplum yapısı, dini inanışları ve ekonomik faaliyetleri dışında Türk kavimlerinin bulunduğu bölgeler, bu bölgelerde yaşayan kavimlerin birbirleriyle olan ilişkileri, şehir, köy ve bozkır hayatına dair tafsilatlı bilgiler nakletmişlerdir. Bu çalışma ile coğrafya eserlerinde dağınık halde bulunan Türk kültürüne dair bilgileri değerlendirilerek eski Türk kültürü imajı oluşturulması amaçlanmıştır.

Turks had spread to various geographical areas throughout history. They had been in interaction with various nations as a result of this spreading. Turks, shortly after following the birth of Islam, met Islam and the Arab society. Arabs, going out of Arabian peninsula with conquests of the Islamic army, reached to different lands. Both traders for travelling with business purposes and ambassadors sent from Arabian peninsula with purpose of invitation to Islam reached till Turkish lands.As a result of these travels, in order to forming of the pilgrimage route, definition of trade areas and safe travel roads, there came a need for geographical works authors. By this mean, Muslim travellers , scientists, and traders had gained a vast information about various parts of the earth. Moreover, with the spreading of Islamic conquests out of Arabian peninsula, Muslims needed to learn topographic datas, customs and traditions, geography, plants and climate features, religions, and economic activities of the areas they conquered. This resulted in the improvement of science of geography. Hungary, Bulgaria, north of Black Sea, Caucasia, Maveraunnehr, Khorasan, and Tibet were mentioned as Turkish lands by Muslim geographers. The Muslim geographers, that passed by these areas where Turks were leaving, had given detailed information about state formation, social structure, beliefs, and economic activities, as well as the areas where Turks lived, and relations of tribes living in these areas, and life in cities, villages and the steps. With this thesis, the formation of an image of old Turkish culture is aimed by evaluation of dispersed knowledge in geographical works.