Gelişmekte olan ülkelerin kalkınmasında çok uluslu şirketlerin etkileri: Arjantin, Brezilya, Meksika ve Türkiye örneği (1980-2005)

Abstract

Ekonomik kalkınma, gelişmekte olan ülkelerin ortak gündemini oluşturmaktadır. Ülkeler, kalkınmak için günümüzde ve geçmişte farklı arayışlara girmiştir. Çeşitli yöntemler geliştirilerek uygulanmasına rağmen gelişmekte olan ülkelerin geri kalmışlıklarının temel nedeni, tasarruf yetersizliği olarak görülmektedir. Neo-liberal yaklaşımların önem kazandığı 1980'lerden sonra ülkeler, yaşadıkları tasarruf ve yatırım yetersizliğini, doğrudan yabancı sermaye kaynaklarından yararlanarak çözmeye gayret etmişlerdir. Hem gelişmiş ülkeler hem de gelişmekte olan ülkeler, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarından daha fazla yararlanmak için bir yarış içerisine girmişlerdir. Bunun nedeni doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının sağladığı sermaye, yeni teknolojiler, istihdam artışı, yeni uluslararası pazarlardan yararlanma isteğidir. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları ise günümüzde Çok Uluslu Şirketler tarafından gerçekleştirilmektedir.Ekonomik kalkınma amacıyla doğrudan yabancı sermayeden faydalanan gelişmekte olan ülkelerden bazıları başarılı olmuştur. Bu durum diğer ülkelerin dikkatini çekmiştir. Küreselleşme ile birlikte Arjantin, Brezilya, Meksika ve Türkiye gibi birçok diğer ülke de kalkınmalarını çokuluslu şirketler aracılığıyla gelen doğrudan yabancı sermayeyle sağlamayı istemiş ancak yaşadıkları ekonomik ve siyasi krizlerle dünya gündeminde yer edinmişlerdir. Bu başarısızlıkların temelinde sosyal, siyasal ve kültürel yapılarındaki kurumsal istikrarsızlıklar yatmaktadır. Gelişmekte olan ülkeler tarafından kalkınma aracı olarak kullanılmak istenen çokuluslu şirketlerin, yeni ürün, üretim tarzı, teknoloji transferi ve geniş dış pazarlar yönünde olumlu, ancak transfer fiyatlandırmaları yönünden olumsuz etkileri olmaktadır. Oysa Arjantin, Meksika, Brezilya ve Türkiye'de siyasal istikrarın yakalandığı dönemlerde, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarındaki artışa bağlı olarak makro ekonomik göstergelerin olumlu bir ivme kazandığı görülmektedir.

Economic development is a primary concern of developing countries. To become a developed country, today they are looking for new solutions different from before ones. Instead of implementing these new solutions, the main reason of remaining underdeveloped is savings deficiency. After 1980?s, with the neo-liberal policies, countries living savings deficiency and investment deficiency, competed to take advantage of foreign capital investments. Reason for this competition is the willingness of taking advantages of direct foreign capital investments, domestic technologies, employment increase and new international markets. Today, foreign capital investments are made by Multinational Corporations.Some of the developing countries, which are benefiting from foreign capital in order to develop economically, have become successful. This took attention of the other countries as well. With the globalization, many countries like Argentina, Brazil, Mexico and Turkey tried to achieve development with the direct foreign capitals from Multinational Corporation, but they took place on the world?s journal with the economical and political crises they lived. This unsuccessfulness is because of organizational instability at their social, political and cultural structure. Multinational Corporations which are used as developing mean by developing countries, have positive effect transfer pricing. However, at the periods of achieved political stability in Argentina, Mexico, Brazil and Turkey; It is observed that macro economic indicators have gained a positive acceleration with the increase in direct foreign capital investments.