I. Dönem TBMM`de Ardahan milletvekilleri ve faaliyetleri

Abstract

Ardahan ili Gürcistan ve Ermenistan ile Türkiye'nin Kuzeydoğu sınırını teşkil eder. En eski çağlardan beri önemli yerleşim yerlerindendir. Adını aldığı Ardahan yaylası üzerinde ve Kür (Kura) nehrinin iki yakasında kurulmuştur. İsminin kökeni şu anda bilinmemekle birlikte Gürcü kaynaklarında Arta-Han şeklinde meydana geldiği görülmektedir. Kanuni döneminde Osmanlı hâkimiyetine geçmiştir. Elviye-i Selase denilen üç sancak arasında Kars ve Batum'la birlikte anılır.1878'de Berlin Antlaşması ile Rusya'ya terk edildi.3 Mart 1918'de Brest Litovsk Antlaşması ile yeniden Anavatan'a kavuşan Ardahan, ne yazık ki Mondros Mütarekesi ile terk edilmek zorunda kaldı. 28 Nisan 1918'de Rus işgalinden kurtulan Ardahan 20 Nisan 1919'da Gürcüler tarafından işgal edilmiştir. 23 Şubat 1921'de ikinci defa kurtarılmıştır.Cumhuriyet döneminde 23 Şubat 1921'den kaza haline getirildiği tarih olan 26 Haziran 1926'ya kadar geçen 5 sene 4 ay 5 gün süre içinde önce mutasarrıflık daha sonra da vilayet olarak teşkilatlanmıştır.23 Nisan 1920'de açılan I.TBMM'de Ardahan iki milletvekili ile temsil edilmiştir. Bunlar, Ahıska Türklerinden Osman Server Atabek ve Filibeli Hilmi Bey'dir.Ardahan bazı ekonomik sebeplerden dolayı 30 Mayıs 1926 tarih ve 1877 sayılı kanun ile kaza haline dönüştürüldü. 66 sene ilçe olarak Kars iline bağlı kaldı. 27 Mayıs 1992 tarih ve 3806 sayılı kanun ile tekrar il haline getirildi.AHANTAR KELİMELER: Ardahan, Milli Mücadele, Elviye-i Selase, TBMM, Osman Server Atabey.

Ardahan is located in the northeastern region in Turkey near the borders of Georgia and Armania. It has alwas been an important settlement place since ancient times. It is located over Ardahan plain alongside both banks of River Kür. The derivation of the city is not well known, but it is argued that its name derived from Georgian as Arta-Han. During Kanuni period Ardahan became a city under the rule of Ottoman Empire. This city is called as Three Cities with other two cities Kars and Batum. After Berlin Treaty in 1878, Russians began to rule Ardahan. With Brest Litowsk Treaty on 3 March 1918, it became a part of Motherland again, but unfortunatelly after the Monrdos Treaty it was left to Russians once more. Ardahan became independent on 28 April 1918 but it was occupied by Georgians on 20 April 1919. On 23 February 1921 it was rescued for the second time.During the Republican Period Ardahan became a province on 26 June 1926 after being a county for 5 years 4 months and 5 days. Ardahan was represented with two deputies when the Turkish Great National Assembly was founded on 23 April 1923. These deputies were Osman Server Atabek of Ahiska, and Hilmi Bey of Filipe.Because of some economical reasons, Ardahan became a county on 30 Mayıs 1926 with a law numbered 1877. It has been a county within the borders of Kars province for 66 years until it became a province again on 27 Mayıs 1992 with a law numbered 3806.Key Words: Ardahan, National Struggle, Elviye-i Selase, TBMM, Osman Server Atabey.