Türkiye`de performans esaslı bütçeleme sistemi uygulaması ve kamu harcama sürecinde program bazlı bütçe sistemine geçiş önerilerinin değerlendirilmesi

Abstract

Ülkelerin siyasi yapıları, kurumları, kurumların işlev ve özellikleri farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıkların temelinde tarihsel, sosyal, kültürel ve demografik özelliklerin yanı sıra ekonomik özellikler de yer almaktadır. Bunun bir sonucu olarak tercih edilen bütçe sistemleri ve bunların uygulama biçim ve sonuçları da ülkeden ülkeye değişmektedir. Bütçe sistemlerinin gelişimini Türkiye örneği bazında ve yeri geldiğinde ABD, Kanada ve İngiltere örnekleriyle de karşılaştırarak irdeleyen bu çalışmada ulaşılan sonuçlar üç noktada toplanabilir. Birinci nokta, Türkiye'deki bütçe sistemi değişikliklerinin bütçe dengesinin kötüleşmesiyle ilişkili olduğudur. GSYİH, yatırım harcamaları, işsizlik gibi makroekonomik değişkenlerin bütçe sistemi değişikliği üzerindeki etkisinin bütçe dengesi kanalıyla olduğu şeklinde değerlendirilmektedir. İkinci nokta, Türkiye'de uygulamaya konulan bütçe sistemi değişikliklerinin tarih sıralamasının yukarıda belirtilen ülke uygulamalarından farklı olması hususu ile ilgilidir. Bunun gerisinde, ülkemizdeki bütçe sistemi değişikliklerinde önceden belirlenmiş uzun vadeli makro politikalardan çok bütçe dengesindeki kötüleşmelere kısa vadede çözüm bulma arayışlarının etkili olduğu görülmektedir. Ülkemizde 2017-2018 yılları itibariyle geçiş çalışmaları başlatılan performans esaslı program bütçe sisteminin değinilen üç ülkeden ABD örneğine daha yakın durduğu sonucu bu çalışmada ulaşılan üçüncü noktadır. Seçim sürecinin stratejik planlama süreci ile uyumlu olması, yetkili mercilerin görev ve yetkilerinin açık ve net bir şekilde belirlenmiş olması yeni sistemin güçlü yönleri arasında yer almaktadır. Merkezi yönetim bütçe sürecinde yetkili mercilerin farklılaştırılması ve karar alma sürecinde sağlıklı veri akışını sağlayacak teknik altyapının oluşturulması yeni sistemi daha güçlü hale getirecektir.

Countries' political structures, institutions, institutions' functions and features differ. In addition to historical, social, cultural and demographic characteristics, economic features are also the basis of these differences. As a result, preferred budget systems and their implementation patterns and results vary from country to country. While this study's main focus is on examination of the development of budged systems in Turkey, examples such as USA, Canada and United Kingdom are also taken in account. The conclusions arrived can be summarised at three points. First conclusion is that budget system changes in Turkey seems to be associated with deterioration of the budget balance. The impact of macroeconomic variables such as GDP, investment expenditures and unemployment on the budget system change is considered to be realised through the budget balance channel. The time order of the budged systems that implemented in Turkey is different from country practices mentioned above. That is the second conclusion. It is evaluated that the reason for this difference is the fact that such changes did not take place basis on long term macro policies. Instead, the search for quick solutions in the short term to the deterioration in the budget balance seems to be more effective. The performance-based program budged system, which transition studies were initiated in 2017-2018 in Turkey, stood closer to the USA example from the three countries mentioned. This is the last conclusion. The compatibility of election process with the strategic planning process, clear statement of responsibilities and rights of the competent authorities are among the strengths of the new system. Differentiation of competent authorities in the central government budget process and establishing the technical infrastructure that will ensure the reliable data flow for the decision making process will enhance the strength of the new system.