Doğrudan yabancı yatırımların Türkiye`ye girişi

Abstract

Doğrudan yabancı yatırımın bir devletle ilk teması yatırımın ülkeye girişi/kabulü aşamasında gerçekleşmektedir. Yatırımın ülkeye girişine ilişkin hukuki düzenlemeler, ev sahibi devletin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar ve yatırım ortamı yabancı yatırımcının tercihlerini etkilemektedir. Yabancı yatırımın ülkeye kabulü yöntemleri, yabancı yatırımcının tâbi olacağı muamele standartları, yatırımcıya verilen güvenceler ve teşvikler, yatırımın denetimi, adalet sisteminin işleyişi, iş ortamı ve bürokrasi konuları doğrudan yabancı yatırımın ülkeye girişi için önem arz eden hususlardır. Yabancı yatırım konusunun düzenlenmesi devletlerin egemenlik haklarıyla doğrudan ilgilidir. Devletler yabancı yatırıma ilişkin politikalarını belirlerken ve hukuki düzenlemeleri yaparken tarihi, kültürel, siyasi ve ekonomik gerçekleri dikkate almaktadır. Devletler yabancı yatırım konusunu tamamen kendi inisiyatifleriyle düzenlemektedirler. Bu inisiyatif uluslararası anlaşmalarla, devletin yatırımcıyla yaptığı sözleşmelerle ve milli yasal düzenlemelerle şekil almaktadır. Dinamik bir yapıya sahip olan uluslararası yatırım hukuku dönemin ihtiyaçlarına göre değişikliğe uğramaktadır. Reagan ve Thatcher dönemi ile birlikte artan ve Sovyetlerin çöküşüyle daha da hızlanan, 2000'li yıllarla birlikte en üst seviyelerini yaşayan liberalleşme ve özelleştirme süreci, son yıllarda stratejik ve ekonomik milli güvenlik endişeleri nedeniyle devletlerin daha kontrollü hareket ettiği bir yöne evrilmektedir. Milli güvenlik ve ülkenin bekası için kritik öneme sahip varlıkların kötü niyetli yabancı yatırımcılar tarafından ele geçirilmesi ve bu yolla ülkenin teknolojik ve ekonomik gelişiminin yavaşlatılması veya bu varlıkların yurtdışına çıkarılması gibi düşüncelerle yabancı yatırım hukukuna ilişkin yatırım izleme sistemleri ihdas edilmektedir. Mevcut dünya düzeni, Türkiye'nin her yıl önemli miktarda doğrudan yabancı yatırım çekmesi ve yaşanan gelişmeler ışığında, Türk hukuk literatüründe daha önce çalışılmamış olan ülkeye giren yabancı yatırımların izlenmesi konusunun incelenmesi elzem gözükmektedir. Özellikle doğrudan yabancı yatırım konusunda Türkiye'nin, devletlerarası gruplaşmaların arttığı ve devletlerin ekonomilerine yönelik tehdit ve yabancı müdahalelerin hızlandığı bu dönemde daha emin adımlar atmak, devlete yönelik ekonomik tehditlerin bir kısmını bertaraf etmek için yatırım izleme sistemini getirmesinin gerekliliği hususu gerekçeleriyle birlikte incelenmektedir. Çalışmada Türkiye için yatırım izleme sistemi incelenmeden önce uluslararası yatırım hukukunda temel kavramları, yabancı yatırımın ülkeye girişi ve kuruluşu, uluslararası yatırım hukukunda yabancı yatırımcıya uygulanacak muamele standartları, yatırım ortamı, Türkiye'de geçmişten günümüze yabancı sermaye, Türk hukukunda doğrudan yabancı yatırımın Türkiye'ye girişinin tâbi olduğu esaslar, yabancı yatırımın Türkiye'ye girişine ilişkin ulusal ve uluslararası düzenlemeler, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği, Birleşik Krallık, Çin, Fransa ve İtalya'da yatırım izleme sistemlerinde yapılan son değişiklikler ele alınmıştır.

Foreign direct investment's first contact with a state occurs in the entry/admission stage of it. The legal framework of entry of foreign direct investment, international treaties which host state is a party to and investment climate affect foreign investors' preferences. Models of admission of foreign investment, standards of treatment, guarantees and incentives given to investors, control of investments, the effectiveness of judicial system, business environment and bureaucracy are issues that have importance for the entry of foreign direct investment. Regulating foreign investment is directly connected to sovereign right of a state. States take historical, cultural, political, and economic aspects into account while determining its foreign investment policies and crafting legislations to regulate foreign investments. States regulate foreign direct investments with their own initiative. This initiative takes form with international agreements which that state is a party to, its investment agreements with investors and its domestic legislation. International investment law is dynamic and takes shape along with the period's exigences. Privatization and liberalization rose with Reagan and Thatcher and got stronger after the collapse of Soviets and had its highest levels with 2000s. In the last decade, with the strategic and economic reasons, national security concerns over foreign investments evolving states' investment laws to a more observant direction. Investment screening mechanisms are adopted or expanded with the considerations of safeguarding critical assets, on the grounds of public order, national security and strategic interests for the continuation of the state. Developments in the field of international investment law and a substantial amount of foreign direct investment inflows to Turkey in recent years make it necessary to research legal framework of foreign investment screening mechanisms in leading countries attracting foreign direct investments, to pave the way for a Turkish investment screening mechanism. Notably, in a world with increasing polarization and escalation of threats to economies lead Turkey to adopt an investment screening mechanism to take firm steps forward and to eliminate risks. In this treatise, before proposing an investment screening legislation framework for Turkey; main concepts of international investment law, entry and establishment of foreign direct investment, standards of treatment, investment climate, history of foreign direct investments in Turkey, general principles foreign direct investment subjected to in Turkey, international treaties and domestic legislation on entry of foreign direct investment to Turkey, latest developments on investment screening mechanisms around the world, particularly in the US, EU, China, Germany, UK, France and Italy are examined.