Tokat ili yapılarında ahşap üzeri kalem işlerinde görülen motif ve kompozisyonlar

Abstract

Kalem işi süslemeler Türk sanatında en önemli süsleme programlarından biridir. Her dönemde taş, tuğla, çini ya da ahşap üzerine uygulanan kalem işi süsleme en güzel örneklerini Osmanlının klasik döneminde vermiştir. 17. – 19. yüzyıl Tokat yapılarında görülen ahşap üzeri kalem işi süslemelerin teknik özellikleri, kullanılan malzemeler ve motiflerin üslup özellikleri yerinde incelenmiştir. Yapılan çalışmada görülen kalem işi süslemeler ve kompozisyonlar; bitkisel süslemeler ve yazı kuşağı olarak görülmektedir. Kalem işi süslemeler geometrik kompozisyonlar ile birlikte kullanılmıştır. Ahşap çıtaların oluşturduğu geometrik şekillerin üzerine bitkisel motifler yerleştirilmiştir. 17. Ve 18. Yüzyılda yapılan eserlerde hatayi, penç, lale, karanfil, yaprak, selvi ağacı, sümbül ve palmet motifleri, 19. Yüzyılda yapılan yapılarda barok ve rokoko tarzı motifler görülmektedir. Yapılan eserler dini ve sivil mimari olarak iki kısımda incelenmiştir. Bu yapılar arasında görülen üslup birliği ve mimari özelliklerde görülen benzer farklılıklar ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler : Tokat Yapıları, Ahşap, Kalem İşi Süsleme, Motifler

Pen work is one of the most important decoration programs in Turkish art. On every period the most beautiful examples of pen ornament applied on Stone, brick, tile or wood given in the classical period of the Ottoman. The technical features of the wooden ornaments seen in the 17th - 19th century Tokat buildings, the stylistic features of the materials and motifs used were examined in their places. The pen decorations and compositions observed in the study; seen as floral ornaments and writing belt. Pen decorations are used together with geometric compositions. Floral motifs are placed on the geometric shapes formed by wooden slats. While Hatayi, claws, tulips, carnations, leaves, cypresses, hyacinths and palmette motifs are seen in the works made in the 17th and 18th century, Baroque and rococo style motifs can be seen in the 19th century buildings. The works are examined in two parts as religious and civil architecture. The stylistic unity in these structures and similar differences observed in architectural features are discussed.Key Words : Tokat Structure, Wooden, Hand Drawing, Motifs