Çok kriterli karar verme ve bilgi difüzyonu yöntemleri yardımıyla, taşkın risk analizi yazılımının gerçekleştirilmesi

Abstract

Bu çalışmada, taşkın risk analizini, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinden biri olan Analitik Hiyerarşi Yöntemi (AHY) ve Bilgi Difüzyonu (BD) yöntemlerini kullanarak gerçekleştiren bir yazılım tasarlanmıştır.Yazılımda eğim, bakı, yükseklik, jeoloji ve arazi kullanımı olmak üzere 5 adet kriter değerlendirmeye alınmıştır. Bu kriterlerin, geliştirilen modelde kullanılabilmesi için, İstanbul'un Avrupa yakasının 2,5 metre çözünürlüklü SPOT-5 uydu görüntüsünden elde edilen sayısal yükseklik modelinden, Ayamama Deresi Havzası çıkarılmış ve bu SYM'den arazinin eğim ve bakı değerleri elde edilmiştir. Çalışma alanına ait arazi kullanımı verisi ise 2,5 metre SPOT 5 uydu görüntüsünden elde edilmiş ve üzerinde program için gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Bütün bu veriler, programın Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) metodu ile risk analizi yapan kısmına girdi olarak kullanılmıştır. Geliştirilen yazılımda çalışma bölgesi için taşkın duyarlılığı, bütün bu kriterler ve bu kriterlerin sahip olduğu alt kriterlerin ağırlıklandırılmasıyla hesaplanmıştır. 1975 yılından 2009 yılına kadar, her yılın günlük yağış verileri alınmış olup, bu verilerden SCS-CN metodu kullanılarak, programın, risk analizini gerçekleştirmek için kullanılan, ikinci yöntemi için gerekli olan günlük akım verileri elde edilmiştir. Bu günlük akım verileri programa parametre olarak girilmiş, taşkın risk analizi gerçekleştirilmiş ve kullanıcıya analiz sonucu rapor şeklinde sunulmuştur.İki farklı yöntem kullanarak taşkın riskinin analizini gerçekleştiren TRA yazılımının, farklı karar problemlerinin risk analizini gerçekleştirmede etkili bir model olduğu ve risk analizi gerçekleştiren klasik yöntemlere göre daha hızlı ve daha gerçekçi bir sonuç ürettiği görülmüştür.

In this study, a software was designed for the flood risk analysis with Analytic Hierarchy Process (AHP) and Information Diffusion( InfoDif) methods.According to the sofware, five evaluation criterias were taken into account, which were slope, aspect, elevation, geology and land use. The Digital Elevation Model (DEM) of the Ayamama River Basin was acquired from the SPOT 5 satellite image with 2.5-meter spatial resolution, DEM of the European side of Istanbul and slope and aspect values of the study basin were extracted from this DEM with ArcGIS 9.3.1.The land use and change detection of the Ayamama Creek was obtained by performing object-oriented nearest neighbor classification method by image segmentation on SPOT 5 image with 2.5-meter spatial resolution. These data were used as an input for the part of Multi Criteria Desicion Analysis (MCDA) method of this software. Criterias and their each sub criteras were weighted and flood vulnerability was determined with MCDA-AHP.Daily flood data was collected between 1975 to 2009 years and the daily flood peak discharge was calculated with the method of SCS-CN. Moreover, these data were used as an input in the software for the part of InfoDif.It has been seen that the TRA software which use two different methods for flood risk analysis, can be more effective, for achieving different decision problems, from classical methods and produce more faster and reliable results.