Bilim ve sanat merkezlerine devam eden öğrencilerin fen yeteneklerini okul iklimi ve akademik katılımın yordaması üzerine bir model çalışması

Abstract

Üstün yetenekli öğrencilere fen derslerinde sunulacak eğitim şartları düzenlenirken; bu öğrencilerin özelliklerinin bilincinde olunması ve süreci etkileyen değişkenlerin ortaya konması önemlidir. Bilim ve Sanat merkezlerine devam eden öğrencilerin fen dersindeki yetenekleri ile ilişkilendirilen değişkenlerin bir model üzerinden incelemesi bu çalışmanın amacıdır. Bu bağlamda öğrencilerin fen yeteneği ile ilgili çevresel, bilişsel ve duygusal değişkenler açısından çeşitli değerlendirmeler yapılmıştır. Bilim ve Sanat Merkezlerine devam eden ortaokul öğrencilerinin fen yeteneğine; ebeveyn-öğretmen akademik katılımı ile okul ikliminin etkileri detaylı olarak ele alınmıştır. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır. Veri toplama araçları olarak `Bilimsel Yetenek Testi`, `Bilimsel Yaratıcılık Testi`, `Üst Bilişsel Farkındalık Ölçeği B Formu`, `Problem Çözme Envanteri`, `Fen Öğrenimine Yönelik Motivasyon Ölçeği`, `Okul İklimi Ölçeği` ve `Algılanan Anne-Baba, Öğretmen Akademik Katılım Ölçeği` kullanılmıştır. Tüm ölçeklerin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları bu araştırma kapsamında üstün yetenekli öğrenci örneklemi için tekrarlanmıştır. Veriler tabakalı örnekleme yöntemi ile seçilen; 2015-2016 eğitim öğretim yılında Türkiye'nin 25 farklı ilinde Bilim ve Sanat Merkezine devam eden 997 ortaokul öğrencisinden toplanmıştır. Verilerin çok değişkenli normallik şartlarını sağlama durumu incelenmiş, bu şartların sağlanmasını engelleyen veriler setten çıkarılarak 698 veri analizlere dahil edilmiştir. Verilerin analizinde çoklu regresyon analizi ve path analizi kullanılmıştır. Ebeveyn ve öğretmen katılımı ile olumlu okul iklimi sağlandığında, üstün yetenekli öğrencilerin bilimsel yetenek, yaratıcılık ve motivasyonlarının artış gösterebileceği bulunmuştur. Gerçekleştirilen path analizi sonuçları ile test edilen modelin verilerle uyumlu olduğu ve fen yeteneği ile ilişkili olduğu düşünülen bilimsel yetenek, bilimsel yaratıcılık, problem çözme ve üst-bilişsel farkındalığı etkileyen değişkenleri açıklamak için kullanılabileceğini göstermiştir. Modelde yer alan fen öğrenmeye yönelik motivasyonun iyi bir aracı değişken olarak çalıştığı ve dışsal değişkenlerin fen öğrenmeye yönelik motivasyon üzerinden etkide bulundukları görülmüştür. Ebeveyn, öğretmen ve okul yönetiminin yaklaşımlarının yetenek gelişimi üzerinde önemli etkileri olduğu sonucuna varılmıştır. Bu gelişime katkıda bulunacağı düşünülen önerilerde bulunulmuştur. Ebeveyn ve öğretmenlere öğrencilerin bilime motive edilmesi konusunda destek sağlanması önerilmiştir. İleriki çalışmalarda fende yetenek gelişiminin detaylı ele alınarak incelenmesinin ilgili literatüre önemli katkıları olacağı düşünülmektedir.

When designing the educational conditions for gifted students, becoming aware of their characteristics and revealing the factors affecting their learning processes are important. The purpose of this study was to investigate the factors affecting science ability levels of students of Science and Art Center through a model. Within this context, environmental, cognitive and emotional factors related with science ability were evaluated. The effects of students' parent-teacher academic involvement and school climate on science ability of middle school students' attending Science and Art Centers were examined in detail. Relational survey method, as a quantitative research method was used. `Scientific Ability Test`, `Scientific Creativity Test`, `Metacognitive Awareness Scale Form B`, `Problem Solving Inventory`, `Motivation Towards Science Learning Scale`, `School Climate Scale` and `Perceived Parent and Teacher Academic Participation Scale` were employed to collect data. Data were collected from 997 middle school students who attended Science and Art Centers at 25 different cities in Turkey in the 2015-2016 academic year. In analyzing data, univariate and multivariate normality issues were examined and extreme values were excluded from the data set, so 698 of 997 were included in the analysis procedure. Multiple regression and path analysis were exploited for data analysis. It was revealed that an interaction amongst the parent and teacher academic involvement and positive school climate would enhance, gifted students' ability, creativity and motivation levels. The results of the path analysis showed that the data and the test model were fit and the model could be used to explain the relations of science ability, scientific creativity, problem solving and metacognitive awareness as well as the factors affecting them. It was seen that science learning motivation, worked as a good mediating factor and external factors showed their effects through science learning motivation. It can be concluded that the effects of the parent, teacher and school administration approach have an important role in talent development. Suggestions are made to contribute this development. In order to maintain motivation towards science, it is suggested that parent and teachers should be supported. The current study recommends further studies should investigate science ability in depth.