Bağdatlı Ruhi Divanı`nda rind ve zahid tipleri

Abstract

~ı- TEZ OZETI Bağdatlı Ruhi Divanı' ndaki rind ve zahid tiplerini tipolo- jik bir çalışma kapsamı içerisinde İncelediğimiz bu tez beş ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde; Divan1 ı üzerinde çalışma yaptığımız şair Bağdatlı Ruhî 'nin yaşamı ve sanatçı kişiliği ile ilgili ana hatlarıyla bilgi verdikten sonra, inceleme kısmında ele alınan konu ve uygulanan yöntem hakkında giriş bilgileri verdik. İnceleme kısmının birinci bölümünde; şair Bağdatlı Ruhî' nin beğendiği, şiirlerinde sürekli olarak ön plana çıkardığı rind insan tipini örneklerle değerlendirip, ba tipin temel ka rakteristik özelliklerini saptamaya çalıştık. Kısaca özetlemek gerekirse; Divan' da rind insan tipi,; seven, hoşgörülü, bağımsız yaşamaya meyilli, toplumdaki, aksaklıkları eleştiren, olgun bir insan tipi olarak ön plana çıkmaktadır. Çalışmamızın bu bölümün de, şair Bağdatlı Ruhi' nin de rind-meşreb bir kişiliğe sahip ol duğu açıkça görülür. Divan' da rind insan tipinin karşıt tipi olarak çizilen za~ hld insan tipini inceleme kısmının ikinci bölümünde değerlendir dik. Ana hatlarıyla zahid; yasaklamaya meyilli katı kişiliğiyle, ikiyüzlülüğüyle, maddeye önem veren sığ yanıyla vb. olumsuz bir kişilik sergiler. Bu olumsuz kişilik özellikleri nedeniyle de gerek Divan' da canlandırılan rind insan tipi, gerekse doğrudan doğruya rind-meşreb yönü ağır basan şair Bağdatlı Ruhî tarafın dan sık sık, alaylı bir dille eleştirilir. Rind ve zahid tiple rinin pek çok bakımdan uyuşmayan kişilik özellikleri ve bunların sonucunda ortaya çıkan çatışmaları bu bölümde dikkat çekmektedir, Divan 'da çizilen rind ve zahid tiplerinin içki, sevgi ve olgunluk kavramları bağlamında karşılaştırıl mal arını üçüncü bö lümde yaptık. Ana hatlarıyla belirtecek olursak; rind, rahatla yarak toplum baskısından ve ikiyüzlülükten uzak durmak, ayrıca olgun bir gönül sahibi olarak insan sevgisi aracılığıyla Tanrı sevgisine ulaşmak için içki içerken zahid, maddî bir değer ola rak gizli gizli içtiği içkiyi yasaklamaya çalışır, insanları cehennem korkusuyla içkiden vazgeçirmeye uğraşır. Rind, sevgiyiv «k -2- dünyadaki en değerli kavram olarak görürken zahid, sevgiden anlamayan, sevgiye düşman tir insan olarak görünür» Rind, gü zellerden anlayan, onlara değer veren bir insanken zahid, ka ba, içtenliksiz kişiliği nedeniyle, güzellerle olan ender iliş kilerinde çok sıkıntı çeker. Eind, maddeye değil, gönüle önem veren, seven, özgür kişiliğiyle öne çıkan olgun bir insandır; zahid ise,, yalnızca maddeye ve katı kurallara önem verir, onun amacı;, çeşitli nimetlerle donatılmış cennet 'e ulaşmaktır. Zahid, bu. yapay kişiliğiyle, olgunluktan nasibini al maim ş, gönül yönü gelişmemiş bir inpan tipi olarak öne çıkar. Sezin sonuç bölümünde? Divan* da çizilen rind ve zahid tip lerinin temel karakteristik özellikleri aracılığıyla özelde şa ir Bağdatlı fiûhi, genelde o dönemdeki toplum tarafından makbul sayılan ve sayılmayan (beğenilen ve beğenilmeyen) insanları, on ların fcignjffr özelliklerini saptamaya çalıştık. Genel olarak,. Divan* da çizilen rind insan tipi; seven kişiliği, katı kuralla ra kargı çıkan yönü ve olgun gönlüyle makbul bir insan olarak görülürken; onun karşısında yer alan zahid insan tipi; bağnaz lığı, katı kuralcı kişiliği, ikiyüzlülüğü, maddeye önem veren olgunluktan uzak yönüyle olumsuz bir insan olarak değerlendiri lir. Sonuçta* sözkonusu kişilik özellikleriyle ön plana çıkan rina insan tipi, örnek bir insan tipi olarak sunulur.