Bütçe açığı ve enflasyon ilişkisi Türkiye`de bütçe açığı-enflasyon ilişkisi (1980 sonrası)

Abstract

90 ÖZET ` Bütçe Açığı Ve Enflasyon İlişkisi: Türkiye'de Bütçe Açığı- Enflasyon İlişkisi (1980 Sonrası)` konulu tez çalışmamız bütçe açığı ve bütçe açığı finansman yöntemlerinin enflasyon ile olan ilişkisini ve karşılıklı etkileşimleri teorik düzeydeki yaklaşımlarla sunabilmeyi amaçlamıştır. Bununla birlikte, bu yaklaşımların ekonometrik bir modelle desteklenmesi amacıyla uygulama yapılmıştır. Bu çerçevede Birinci Bölümde kavramsal düzeyde teori ve tekniklere değinilirken özellikle bütçe açığı finansman yöntemlerinin enflasyonist tartışması yapılmaktadır. Bütçe açığı finansman yöntemlerinin ekonomik etkileri değerlendirilirken dışlanma olgusuna ve merkez bankasından borçlanmanın ekonomik etkilerine farklı bakış açılan getirilmeye çalışılmıştır. Bu anlamda merkez bankasının bağımsızlığı üzerinde durularak merkez bankası'nın bağımsızlığı ile enflasyon arasındaki ilişkinin uluslararası karakteristliği tanımlanmaya çalışılmıştır. Diğer taraftan geleneksel açık tanımının maliye politikası kriterine göre maliye politikası amaçlı borçlanmanın geri ödenmeyen kamu borçları niteliğiyle enflasyon vergisi olacağı üzerinde durularak enflasyon vergisi kavramı tartışılmıştır. Bir diğer tartışma konusu enflasyonist finansmanın var olan vergi sistemi üzerindeki etkileri olmuştur. Bu anlamda vergi gecikmeleri analizi yapılarak konunun irdelenmesi amaçlanmıştır. Nihayet 1980'Ii yılların başlarından itibaren ortaya çıkan politik ekonomi yaklaşımı çerçevesinde `kredilibite` ve politikacının popülaritesi kavramları üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde ise 1980-1993 döneminde Türkiyede bütçe açığı' ve enflasyon arasında varolan ilişkinin gelişimi ana hatlarıyla tablo ve grafik analizleri ile incelenmiştir. Buradaki amacımız tez konumuz çerçevesinde Türkiye'nin bir fotoğrafını çekerek ana hatların tekrar altına çizmek olmuştur.91 Üçüncü ve dördüncü bölümler tamamen ekonometrik bir model denemesine ayrılmıştır. Bu anlamda Türkiye'deki bütçe açığı- enflasyon ilişkisi model dahilinde regresyon analizine tabi tutularak model öngörüleri test edilmiştir. Elde edilen sonuçlar Türkiye'deki bütçe açığının enflasyon üzerinde etkili olduğunu fakat Türkiyede yaşanılan enflasyonist süreçte bazı makroekonomik büyüklüklerin ve enflasyon beklentisinin uygulanacak modellere dahil edilmesinin gözardı edilemiyeceğini yinelemektedir. Nihayet sonuç bölümünde teorik yaklaşımların tartışılması yapılarak daha özgül olarak kabul edilebilecek ekonometrik modelin test sonuçları yorumlanmaya çalışılmıştır. Sonuç bölümünde ülkelerin kendine özgü ekonomik ve sosyo-politik koşullarının aynı konu üzerinde tam bir uyumu imkansız kıldığını ve ülkelerin uygulayacakları politikaları belirlerken varolan yapının önem taşıdığı vurgulanmıştır. Bütçe açığının önemi enflasyona neden olabilme ihtimalinden gelir, bu ilişkinin önemi dikkatli bir analiz gerektirmektedir. Ayrıca uygulanacak para ve maliye politikalarının uyumu analizlerde dikkat edilmesi gereken bir diğer unsurdur.

92 ABSTRACT The aim of this study is to investigate the relation between budget deficit and inflation in Turkey from 1985 to 1993. The importance of the subject has received a growing attention in the recent years, among the academicians and practioners. The present study is intended to make a contribution on this subject. The study consist of four chapters. Chapter 1 summarizes the theory to present level of means. One should determine, among the others, finance techniques of budget deficit and its impact on inflationary process. This brings into attention money market and the functions of central bank. This theoretical discussion is in Chapter 1. The Turkish case has been analyzed in detail in Chapter 2. A simple econometric model has been formed, solved and conclusions presented in Chapter 3 and Chapter 4, respectively. The model assumes rational expectations. It is based on monetary and/or fiscal factors are important factors in figuring out the path of the price level. Monetary model of price level predicts that current price level is figured out by the current and the future paths of the anticipated money supply. The Keynesian Model of inflation is combined with rational expectation hypothesis predicts that government budget deficit are also important in figuring out the current price level. The model is in line with Choudhary and Parai model which is about to investigate the role of huge budget deficits in Peru's near- hyperinflation during the period of 1973-1988. The path of inflation is calculated from consumer price index announced by the State Insttute of Statistics. Monetary aggregates such as M1.M2.M3 are published in the Monthly Bulletins of the Central Bank of Turkey. Fiscal aggregates such as budget deficit is published in the General Management of Budget and Fiscal Control. These variables are available as monthly data for the period of 1985-1993. All time series are convened into logarithmic form of (Y/Y(-l)) where Y stands for the original stock variable. In the estimate of the model to capture the proper lag length. The Theil maximum R3 technique has been analyzed. As a conclusion, one can say that fiscal variables to have increasing power of explanation is the Keynesian model of price determination is the Turkish case in the period of 1985-1993. One also can say that the budget deficit has insignificant impact on the supply of money, ie., the fiscal policy has no significant impact on the monetary policy in Turkey in the period of 1985-1993.