Primli ücret sistemleri ve bir sanayi işletmesinde incelenmesi

Abstract

TÜRKÇE ABSTRAKT fen fazla 250 sözcük) : (TÜBİTAK/TÜRDOK'un Abstrakt Hazırlama kılavuzunu kullanınız.) Günümüzde verimlilik, ülkelerin kalkınmışlık derecelerinin belirlenmesinde önemli bir ölçüdür. Bu durum işgücü ve verimlilik ilişkilerinin boyutunu daha da belirginleştirmektedir. İşgörenlerin çalışma performanslarının arttırılması için çeşitli uyarıcılara gereksinim duyulur. İşgörenlerin, ekonomik ve sosyal yönden tatmin edilmesinin performanslarını arttırma yönündeki uyarıcı etkilerinden yola çıkılarak Primli ödeme sistemleri geliştirilmiştir. Primli ücret uygulamaları, Taylor'un 1880 yıllarında ortaya koyduğu bilimsel yönetim ve endüstri mühendisliği yaklaşımı ile günümüze dek ulaşmıştır. Genel olarak baz ücretler iş gereklerine, primli ücretler ise performansa bağlı olarak ödenmektedir. Primin kişisel, grup ya da işletme performansına göre belirlendiği farklı ödeme sistemleri vardır. Lucas Dizel A.Ş. primli ücret uygulaması ile işgörenlerin verimliliklerinin arttırılabileceği düşüncesinden hareketle `üretim primi` ve `yönetim primi` adı altında karma bir sistem uygulamaktadır. Üretim primi işgörenlerin grup performansına, yönetim primi ise işletme performansına göre belirlenmektedir. Bu sistemle birlikte Lucas' da verimlilik, satış kârı ve üretimde önemli artışlar yaşanmıştır. Ancak yapılan anket çalışmasıyla sistemde bazı problemler tespit edilmiştir. Sözkonusu bu problemler, primin adil bir şekilde hesaplanmadığı, üretime herkesin aynı oranda katılmadığı, fazla prim elde etme çabasında olan işgörenin kaliteden kısmen de olsa ödün verdiği ve prim hesaplamalarının yeterince anlaşılır bulunmadığı konularında yoğunlaşmaktadır. 80Lucas'ta alınacak bazı önlemlerle hem işgörenlerin performanslarının arttırılması hem de şirketin daha verimli ve kârlı çalışması mümkün olacaktır. Sözkonusu önlemleri şu biçimde sıralayabiliriz:. Öncelikle primli ücretin hesaplanmasına kaynaklık edecek yansız ve ayrıntılı bir iş değerlemesi yapılmalıdır. Ayrıca işgörenlerin herkesin üretime aynı oranda katılmadığı konusundaki tereddütleri yönetim tarafından incelenerek, sorunun sistemden mi, uygulayıcılardan mı kaynaklandığı tespit edilmelidir.. Primin kaliteyi olumsuz yönde etkilememesi için hedef üretim programlan, işgörenlerin işyükü kapasiteleri, makina ve teçhizat, verimlilik, ölçülebilir performans değerleri ve işgören sayıları gibi kriterler bir bütün olarak yeniden gözden geçirilmelidir.. İşgörenlerin ortalama kavrama yetenekleri gözönüne alınarak çalışma sonuçları prime yansıtılırken daha basit ve anlaşılır yöntemler kullanılmalıdır. Lucas Dizel A.Ş.'de uygulanan sistemin sağladığı en büyük başarı, ulaştığı %240'lık (1991-1995 yılları arası) verimlilik artışıdır. En çarpıcı yönü ise, sistemin sendikanın avantajlarına karşılık alternatif olarak uygulamaya konulmasıdır. Anket sonuçlarından yansıyan bazı problemlerin giderilmesi ile sistem hem işgörenlerin hem de işverenlerin beklentilerini daha üst düzeylerde gerçekleştirecektir. Primli ücret sistemini başarı ile uygulayan Lucas benzeri kuruluşların ülke çapında sayılarının artması gerek çalışma hayatına, gerekse ülkemizin gelişmesine önemli katkılar sağlayacaktır. 81

İNGİLİZCE ABSTRAKT (en fazla 250 sözcük) Bonus Systems and a Review at an Industrial Organization In today's world, productivity plays an important role in determining the development levels of countries. This fact emphasizes the importance of the relationship between workforce and the efficiency of labor. In order to increase the performances of the workers, there is a need to employ certain impulses. Bonus systems, therefore, has been developed from the fact that it has an important role in achieving the satisfaction of workers both economically and socially, hence fulfilling the function of that impulse. Bonus systems has evolved since 1880, when Taylor first employed scientific management methods and industrial engineering approach. In General, base wages are determined on the basis of job evaluation and bonus systems on the basis of performance. There are different bonus systems where individual, group or business unit performance can be the criteria for the calculation of the bonuses. At Lucas Dizel A.Ş., a mixed bonus system consisting of a `Production Bonus` and a `Management Bonus` is employed in order to increase the performances of the employees. Production bonus is determined on group performance, whereas management bonus is determined on overall performance of the business. With utilization of this system, considerable improvements have been achieved in productivity, gross profit and total production of the company. However, certain problems have been highlighted also by the results of the questionnaire applied on workers of the company. These problems were mainly concentrated on the beliefs that the bonus is not distributed justly among the workers, that everybody do not contribute towards the bonus evenly and that the importance of the quality is underestimated due to the concentration of all efforts on mainly increased output. Finally, the calculation method of bonus is found to be too complex to be understood by the workers. 82It is possible both to increase the performance of the workers and become more profitable at Lucas by employing certain measures. These measures can be listed as follows:. At first, an independent and detailed job evaluation should be performed, which will be the basis for calculation of the bonus. Besides this, the management should make the necessary investigation for the concerns of the workers that everybody do not contribute towards the bonus equally. It should be determined whether the problem is caused by the system itself of the management.. In order to prevent the negative impacts on quality, the workload of employees, machinery and equipment capacity, productivity, performance values and size of workforce should be considered all together and re-evaluated by the management.. The calculation method of the bonus should be simplified so that an average employee could understand it. The most important success of the system employed at Lucas Dizel A.Ş. has been the increase of productivity by 240% (between 1991 and 1995). The most challenging aspect is that the bonus system is applied as an alternative to the advantages of the labor union. By eliminating certain problems emerged from the results of the questionnaire, the bonus system can be improved to meet the expectations of both the employees and the employer. As the number of companies like Lucas, employing the bonus system successfully increases, important contributions will be provided both to the industrial relations and the development of our country. 83