Risk sermayesi sisteminin küçük ve orta boy işletmeler için önemi ve Türkiye`de uygulanma olanakları

Abstract

ÖZET Risk sermayesi en geniş anlamda `yeni fikir, buluş ve teknoloik yenilikleri, ticari bir ürün elde edebilmek amacıyla çok yönlü desteklemektir` seklinde tanımlanabilir. Dar anlamda risk sermayesi; `büyük hisse sahibi (risk sermayedarı) yatırımcıların, gelişme potansiyeli yüksek olan küçük ve orta büyüklükteki firmaların oluşması, faaliyete ve üretime geçmesi için yaptığı usun vadeli yatırımdır` seklinde tanımlanmaktadır. Literatürde geçen risk sermayesi tanımlarının birleştiği noktalar risk sermayesinin bir yatırım finansman modeli olması, daha çok özsermaye finansmanı olması, sermaye kazancı seklinde yüksek getiri sağlaması, riskin çok yüksek olması, usun vadede getiri sağladığı için sabır gerektirmesi seklinde sıralanabilir. Bütün bu özellikleri ile risk sermayesi hem serbest girişimcilik ve kişisel kazanç güdülerini özendiren hem de teknolojik gelişmeye ve ekonomik büyümeye katkı sağlayan bir sistemdir. Risk sermayesinde temel amaç; yüksek gelişme potansiyeline sahip ve rekabet üstünlüğü olan isletmelere uzun vadeli yatırım yapmak ve gerektiğinde aktif yönetim desteği vermek ve diğer gerekli uzmanlık hizmetleri vererek ekonomik değer artısı sağlamakla portföylerindeki mevcut menkul kıymetlerin değerlerini artırmak ve bu menkul kıymetleri elden çıkarmak suretiyle yüksek getiri elde etmektir. Risk sermayesinin tarafları farklı risk sermayesi yatırım süreçlerinde farklı olabilir, fakat temelde üç taraf vardır: 1. Mucitler, 2. Girişimciler 3. Risk SermayedarlarıRisk sermayedarı kendine sunulan projeleri, teknoloji, yönetim, finansman, üretim ve pazarlama acısından değerlendirerek karar verir. Bu nedenle risk sermayedarları yatırım aşamalarında çeşitlilik yaparak ve farklı sektörlere yatırımı öngörerek riskini dengede tutmaya çalışmaktadır. Risk sermayesi finansmanının tipik aşamaları, düşüncenin olgunlaşmasından piyasaya sürülmesine kadar yeni bir ürün için kurulan ya da v-ar olan genç bir isletmenin kaynak gereksiniminin bir risk sermayesi kurumunun verdiği özsermaye ile karşılanmasına dayanmaktadır. Risk sermayesi ile finanse edilecek işletmelerin finansman ihtiyaçları açısından bulundukları aşamalar beşe ayrı lir: 1. Tohum Finansmanı, 2. Başlangıç Finansmanı, 3. Serpilme CBüyeme) Finansmanı, 4. Köprü Finansmanı, Risk sermayesi şirketleri desteklemeye karar verdikleri girişimci firmalara katkılarını, genellikle bu firmaların hisse senetlerini ve bazen de hisse senedine dönüştürülebilir tahvillerini satın alarak gerçekl@stirmekt©dirler. Risk sermayesi sisteminde sağlanan bu sermaye katkısı hiç bir madde güvenceye dayanmamaktadır. Daha açık bir ifadeyle risk sermayedarlarının yatırım yaparken destek verdikleri şirketin sahip olduğu teknolojik yenilik sayesinde gelecekte elde edecekleri sermaye kazancından başka, hiç bir beklentileri ve güvenceleri bulunmamaktadır. Sonuçta, risk sermayesi yatırımı kâr payından çok sermaye kazancı beklentisi ile yapılmakta, hiç bir şekilde geri satın alma yükümlülüğü içermemekte, istendiğinde senetlerin satışı ile ortaklıktan ayrılma esasına dayanmaktadır. Bu nedenlerisk sermayesinden yararlanmanın girişimci şirketin nakit akımı ve otofinansman olanakları üzerinde kısıtlayıcı ve olumsuz bir etkisi de olmamaktadır. Böylece risk sermayesi sistemi, özellikle geleneksel finansman yöntemleri ile özkaynak ve finansmanı sağlayamayan küçük ve orta boy isletmeler için önemli bir imkan ol uçturmak tadı r. Son zamanlarda ülkemiz gündeminde yer almakta olan risk sermayesi sisteminin ilk uygulamalarına yetmişli yıllarda rastlanılmış ve sistem seksenli yıllarda özellikle ABD' de büyük boyutlarda uygulama alanı bulmuştur. Risk sermayesi sistemi seksenli yılların basında hükümetlerinin özel gayretleri sonucunda, ingiltere, Almanya gibi Batı Avrupa ülkeleri ve Japonya'da da uygulanmaya başlamıştır. ülkelerin bulunduğu teknolojik gelişme düzeyine göre uygulamada farklılıklar olmasına rağmen, risk sermayesinin temel amacı her ülkede aynıdır. Sistem bugün, başarılı ve başarısız örnekleriyle bir çok ülkede uygulanmak tadı r. Risk sermayesi sisteminin ülkemizde de uygulamaya konulması kaçınılmazdır. Bunun nedeni, risk sermayesi sisteminin toplumun yaratıcı gücünü ortaya çıkararak sanayileşme sürecinin hızlanmasına katkıda bulunmasıdır, önemli ekonomik değişimlerin yaşandığı ülkemizde de istenen sanayileşme ve teknolojik gelişme düzeyine ulaşmak amacıyla risk sermayesi sistemini uygulamaya koymak için toplumsal ve ekonomik ortam koşulları uygundur. Bir ülkede risk sermayesinin gelişmesi ve uzun dönemde başarılı olması; sosyal, ekonomik ve politik koşulların uygunluğuna bağlıdır. Bu konuda atılacak ilk adım, siyasi otoritenin risk sermayesine uygun bir ortamın yaratılması içingereken önlemleri almasıdır. Bu amaçla ülkemizde de uygulama olanakları değerlendirilen risk sermayesi sisteminin yasal çerçevesini oluşturmak için ilk girişim Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yapılmıştır. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından oluşturulan `Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar` tebliği ile risk sermayesi şirketlerinin işleyişi ile ilgili yasal düzenleme belirlenmiştir.

SUMMARY A precise definition of venture capitalism is not available. The venture capital concept definitions vary from country to country. In general, venture capital can be defined as `to support new ideas, entrepreneurs and technological innovations in order to gain new products to the economy`. The demand for venture capital has grown considerably in the last decade. It has become more formalised and better understood, and has itself more institutionalized. The most important factors explaining the current development of venture capitalism are the emergence of a large number of technological opportunities for the creation and commercialisation of new goods and services; the large potential gains associated with equity and management participation in the subsequent high-technology ventures; the substantial decline of fiscal pressure on capital gains; and the decline of promising investment opportunities in traditional firms and industries. The venture capitalists are financial intermediaries. They provide capital for the creation and start-up of small businesses which are specialised in new ideas or new technologies. In today's market, venture capital essentially involves the financing of small and medium-siaed companies through the early stages of their development until they are established and able to raise finance on the conventional industrial finance markets. The funding that such firms will require includes money for start-up, funding for introduction of new products, and second round development capital for expansion.The venture capitalists arm generally limited by lack of good ideas to support rather than by lack of funds. International finance markets ure beginning to play a significant role in venture capitalism. Therefore, this has led to competition to find new ideas as well as to internatial isation of the venture capital market. The venture capital industry consists of specialist venture capital firms. Those firms ^re essentially private sector profit- making organisations, some of which may receive some form of government sponsor ship and all arm subject to regulation. They may have a financial or management affiliation with traditional financial institutions or industrial corporations, but have been established specifically to supply venture capital. While they may vary in structure, ownership and source of funds, in general they tend to operate in a similar manner within venture capital market. In other words, the activity of specialist venture capital companies is to seek profits by investing in the early stages of a business venture and divesting their interest when that business venture has become established in the market place. In general, the venture capital firm's investment will be in the form of equity rather than loan funds. It's profits will usually be in the form of the capital gain realized through the eventual sale of that equity, rather than through dividend or interest payments. In most cases, the investment will be accompanied by the provision of some form of managerial involvement or advice. The pattern of venture capital firm involvement varies significantly between countries reflecting the different industrial structures and emerging pattern of comparative advantage of the countries. The promotion of high technology industries by some governments also may have contributed to the skew in investmentpatterns towards technology-intensive investments. Many governments have pursued the development of high technology industry through the provision of particularly generous tax breaks for high technology investment and various other measures involving favorable treatment in government procurement policies and direct financial assistance. More generally, the dynamics of industrial financing require financial markets to be diversified flexible and to operate with minimum constraint. In addition, governments need to recognize the major role of private entrepreneurs and the importance of creating a climate for taking risks and encourage entrepreneurs and social attitudes that go with an entrepreneurial economy. There must be increased awareness of entrepreneurship and of the benefits that it can bring to the economic and social life of a country. In Turkey, the government has taken a number of initiatives to improve the overall supply of financial resources. In 1980, the government introduced a continence programme designed to re establish real economic values and interest rates and encourage firms to adjust their dept equity ratios and financial structure. Venture capital investment companies have greater potential to become successful in Turkey. The liberalised taxation and foreign exchange regime, the strategic place of Turkey and many other factors give businesses great opportunity in Turkey. In Turkey, the principles regarding the establishment operation, management guidelines and liquidation procedures for venture capital investment companies are regulated by communique on principles regarding venture Capital Investment Companies (Serials VIII, Number s 21) within framework of Article 22/10 and Article 36 of Law number 2499 as amended by law number 3794.