Batı uygarlığı ve edebiyatı karşısında Halit Ziya Uşaklıgil

Abstract

ÖZET Batılı tarzda yazdığı romanları ve edebiyatımıza kazandırdığı mensur şiir türü ile tanınan Halit Ziya Uşaklıgil, Türk Edebiyatında belli bir döneme imzasını atmış önemli bir yazanmızdır. Yazarın edebiyatımıza kazandırdığı Batılı roman kurgusuna sahip eserleri ve Batı hayranlığıyla dolu düşünce ve yaşam tarzı, bir dönem Türk toplumunun tepkilerini çekse de yine bu özellikleriyle Servet-i Fünun dönemi edebiyat dünyasının ve Türk toplumunun önemli bir temsilcisi olmuştur. Halit Ziya, daha çok küçük yaşlarda iken Fransızca ve Fransız Edebiyatına yönelmiş, o zamandan yazarlık hayatının sonuna kadar çizgisinden ödün vermemiştir. Gerek debiyaümıza getirdiği Batı kaynaklı mensur şiirler, gerekse Batı tarzı roman kurgusuna sahip eserleri ve Batılı yaşam tarzı göz önünde bulundurularak araştırmamıza Batı Uygarlığı ve Edebiyatı Karşısında Halit Ziya Uşaklıgil başlığını vermeyi uygun bulduk. Üç anabölümden oluşan araştırmamızın ilk bölümünde Servet-i Fünun Dönemi olarak anılan dönem ve o dönemlerdeki Türk toplumu üzerindeki yoğun Fransız etkisinin kaynağına dönmek amaçlı, TUrk-Fransız İlişkileri üzerinde durulmuştur. Bu başlıklı bölüm içinde Türk Devleti ile Fransız Devleti arasındaki Siyasi-Ekonomik İlişkiler, Kültürel İlişkiler ve Edebi İlişkiler üzerinde durulmuş; Edebi İlişkiler bölümünde, çeviriler ve Fransız Edebiyatının etkileri ile Türk Edebiyatında romanın gelişimi ele alınmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde, Halit Ziya Uşaklıgil'in Türk Edebiyatma kazandırdığı çevirileri, hikayeleri, mensur şiirleri, romanları ve anıları hakkında bilgi verilmiş ve yazarın edebi alandaki gelişimi gözler önüne serilmeye çalışılmıştır. 190Araştırmamızın aynı zamanda uygulama safhasını oluşturan üçüncü ve son bölümde ise Halit Ziya'nın Aşk-ı Memnu ve Mai ve Siyah adlı romanlarındaki Fransız etkisi incelenmeye çalışılmıştır. Bu incelemede, aralarındaki benzerlikten yola çıkarak, roman kurgusu, olay ve kahramanlar arasındaki benzerlik gibi karşılaştırma bölümleriyle, ünlü Fransız romancı Flaubert'in Madame Bovary adlı romanı ile Aşk-ı Memnu arasında bir karşılaştırma yoluna gidilmiştir. 191

RESUME Halit Ziya Uşaklıgil, qui est connu par des romans rödiges au style occidental et par des poemes en prose, a influence` une periode importante dans la litterature turque. Lui, il est un auteur qui reflete mieux son epoque. La structure et la conception dans ses oeuvres, sa façon de vivre, ont attire` les fondres de la soci&e` turque de son epoque. Tout de meme, il a 6t6 un des represantants de la litterature que Ton appelle `Servet-i Fiinun` et de la socidte` turque de cette epoque. Tout enfant, Uşaklıgil s'est diriğe* vers la langue et la litterature française et il a eu un style litteraire sous 1 'influence de cette litterature. Et il a garde` ce style jusqu'a la fin de sa vie litteraire. En tenant compte de ses oeuvres dans la conception occidentale tels que ses romans et ses poemes en prose, sa façon de vivre â la française, nous avons intitule` nötre £tude `Halit Ziya Uşaklıgil Sous L'influence de la Culture Occidentale` C'est une dtude comprend trois chapîtres essentiels dont le premier qui est consacre` au courant d'idee appele` `Servet-i FOnun` vise â aboutir aux sources de l'influence de la civilisation française sur la socidtd turque. Dans les parties intitulees `Les Relations Politique-lconomiques`, `Les Relations Culturelles` et `Les Relations Littltaires`, nous avons voulu montrer les relations entre La Turquie et La France. Quand â la partie appelee `Les Relations Littlraires`, nous y avons £tudi£ les traductions faites et l'influence de la litterature française, en plus le d^veloppement du roman dans la litterature turque. Dans le deuxieme chapître, nous avons donn?s des renseignements sur les traductions, les nouvelles, les poemes en prose de 1 'auteur et nous avons voulu montrer sa progression artistique. 192Dans le dernier chapttre qui constitue l'application de notre dtude, nous avons cherche' â determiner l'influence française dans ses romans intitules `Aşk-ı Memnu et Mai ve Siyah`. En plus, Nous avons egalement compare- Aşk-ı Memnu de Uşaklıgil â partir des ressemblances du point de vue de la sturucture, de l'intrigue, des heros, a Madame Bovary de Flaubert. 193