Otistik ve zihinsel özürlü çocukların annelerinde kaygı, depresyon, aleksitimi ve genel psikolojik değerlendirme

Abstract

ÖZET OTİSTİK VE ZİHİNSEL ÖZÜRLÜ ÇOCUKLARIN ANNELERİNDE KAYGI, DEPRESYON, ALEKSİTİMİ VE GENEL PSİKOLOJİK DEĞERLENDİRME Sunay Fırat Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Turan AKBAŞ Ocak 2000, 77 sayfa Bu araştırmanın amacı, otistik ve zihinsel özürlü çocukları olan annelerin kaygı, depresyon, aleksitimi ve genel psikolojik değerlendirmeleri (ruhsal belirti) arasında farklılık olup olmadığını incelemektir. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı'na Mayıs 1996- Ağustos 1999 yıllan arasında başvuran, otistik bozukluk ve zihinsel engelli tanısı almış 3-12 yaş grubu çocukların anneleri bu araştırmanın çalışma grubunu oluşturmaktadır. Polikliniğe başvuran, çocuk ruh sağlığı uzmanlarınca DSM-IV tam ölçütleri ve klinik gözlemlere göre en az bir yıl önce tanı almış otistik ve zihinsel engelli çocukların anneleri çalışma grubunu oluşturmaktadır. STAI Kaygı Ölçeği, Beck Depresyon Ölçeği, Aleksitimi Ölçeği ve Ruhsal Belirti Tarama listesi'ne göre normal ve patolojik olarak sınırlandırıldığında otistik çocukların annelerinde depresif olmayanların oram %27.5 iken zihinsel özürlü çocukların annelerinde %55.3'tür (p=0.04). Durumluk-Sürekli Kaygı ve Aleksitimi gruplar arasında farklı bulunmamıştır. Ruhsal Belirti Tarama Listesi genel oram ve alt ölçeklerine bakıldığında Somatizasyon, Kişilerarası Duyarlılık ve Ek Skala alt ölçekleri dışında kalan tüm alt ölçeklerde otistik grupta patolojik anne oranı zihinsel özürlü çocukların annelerine oranla anlamlı şekilde yüksek bulunmuştur (p<0.05).Otistik çocukların annelerinde Dururduk (STAI-l)-Sürekli (STAI-2) Kaygı Envanteri, Beck Depresyon Ölçeği ortalamaları yaş, meslek ve bakıcı faktörleri için istatistiksel olarak anlamlı fark göstermektedir. (p<0.05). Çocukla ilgili faktörler incelendiğinde erkek çocukları olanlarda Durumluk (STAI-l)-Sürekli (STAI-2) Kaygı Envanteri ortalaması istatistiksel olarak anlamlı şekilde yüksek bulunmuştur. (p<0.01). Genç, eğitimsiz, çalışan ve bakıcısı olmayan annelerde Ruhsal Belirti Tarama Listesi genel oram anlamlı olarak yüksek bulunmuştur (p< 0.05). Zihinsel özürlü çocukların annelerinde annenin ileri yaşta olması, çocuğun birden fazla kardeşi olması Durumluk (STAI-1) ortalamasını anlamlı olarak arttırırken, çocuğun tek çocuk olması Beck Depresyon Ölçeği ortalamasını anlamlı olarak arttırmaktadır. (p<0.05). Özellikle anneler için otistik ya da zihinsel özürü olan bir çocuk doğurmak ya da yetiştirmek, şok, reddetme ve suçluluk duygusu ve çaresizlik gibi duygulara yol açabilmektedir. Bu duygular kalıcı olabilmekte ve annenin kişilik özelliklerini etkileyebilmektedir. Bu nedenle sadece engelli çocuğa yönelmemek, ailenin özellikle annenin kaygı, depresyon, aleksitimi ve genel psikolojik değerlendirmesinin yapılması gerekmektedir. Bu durum engelli çocuğa sahip ailelere yapılacak destek programlarının geliştirilmesi için önemlidir. Ayrıca otistik çocukların annelerinin psikolojik sorunları aym zamanda ailenin diğer bireyleri (baba, kardeş) için de araştırılmalıdır ve ailede ortaya çıkan bu patolojilerin çocuğa nasıl yansıdığı araştırılmalıdır. Anahtar Kelimeler : Otizm, zihinsel özür, anneler, psikopatoloji. m

ABSTRACT ANXIETY, DEPRESSION, ALEXITHMIA AND GENERAL PSYCHOLOGICAL ASSESSMENT OF MOTHERS OF AUTISTIC AND MENTALLY RETARDED CHILDREN Sunay FIRAT Master Thesis, Department of Education Sciences Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Turan AKBAŞ January 2000, 77 page The aim of this study is to investigate if there are differences among anxiety, depression alexithymia and general psychological assessment (psychological symptoms) of mothers with autistic and mentally retarded children. The population of the study is mothers of 3-12 year old children who applied to Child and Adolescent Psychological Health and Diseases Department of Çukurova Universty, Faculty of Medicine between May 1996-August 1999 and who have been diagnosed as autistic and mentally retarded. All these children have been diagnosed at least one year ago according to Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition (DSM-IV) When mothers are grouped as normal and pathological, non-depressives rates is 27.5% in mothers of autistic children whereas this proportion is 55.3% (p=0.04) among mothers of mentally retarded children. No difference was found anxiety (STAI) and alexithymia between groups. When Symptom Distress Check List (SCL-90) general proportion and sub-scales are considered, pathological mother ratio in autistic group is found to be significantly higher (p<0.05) compared to mothers of mentally retarded children in all sub-scales except for Somatisation, Interpersonal Sensitivity and Addition Scale. IVIn mothers of autistic children, STAI-1, STAI-2 Anxiety Inventory, Beck Depression Scale means are statistically significant (p<0.05) for occupation, and care giver factors for factor of age only Beck Depression Scale is statistical significant. Among factors related to the child, STAI-1, STAI-2 Anxiety Inventory means are also statistically significant (pO.Ol) in mothers of boys. General ratio of SCL-90 is significantly high (p<0.05) in young, uneducated, working mothers who have no care-givers In mothers of mentally retarded children, being at an older age and having more than one child increase the mean of STAI-1 significantly; whereas, having only one child Beck Depression Scale means also increase (p<0.05). Especially for mothers giving birth to an autistic or mentally retarded child leads to shock, denial, a feeling of guilt and helplessness. These feelings may be permanent and may affect mothers' personality. For this reason, clinicians should also consider anxiety, depression, alexithymia and general psychological situation of the mothers, instead of considering the child only. This attitude is important for developing support programs for families with disabilities. In addition, psychological problems of mothers with autistic children should be investigated for other members of the family and how these pathologies in the families are reflected to the child should also be investigated. Key Words : Autism, mental retardation, mothers, psychopathology