Pazarlama yöneticilerinin etiksel karar sürecine etkileyen değişkenler üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET PAZARLAMA YÖNETİCİLERİNİN ETİKSEL KARAR SÜRECİNİ ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Tülin URAL Doktora Tezi, İşletme Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Serap ÇABUK Aralık, 2000, 235 sayfa Bu çalışmada, pazarlama yöneticilerinin etiksel karar süreçleri odak noktası olmak üzere, pazarlama etiği incelenmektedir. Bu bağlamda, etik kuramları, pazarlamada etiksel karar alma modelleri ve pazarlama karması (ürün, Ayarlandırma, dağıtım, tutundurma)kararlarında etik sorunlar tartışılmaktadır. Ayrıca, uluslararası pazarlamada, pazarlama araştırmalarında ve pazarlama eğitiminde etiğe değinilmektedir. Saha araştırması ile, pazarlama yöneticilerinin demografik özellikleri ve mevcut mesleki etik düzeylerinin etiksel algılamaları üzerindeki nisbi etkisi sınanmakta ve pazarlama yöneticilerinin etiksel algılama ve etiksel yargılamaları arasındaki ilişki test edilmektedir. Ayrıca, pazarlama yöneticisinin bir eylemi etiksel ya da etik dışı olarak değerlerken kullandığı boyutlar ortaya konulmaktadır. Araştırma verileri, İstanbul Sanayi Odası'na kayıtlı işletmelerin pazarlama yöneticileriyle kişisel görüşme yapılarak elde edilmiştir. Örneklem,üç farklı sektör baz alınarak 3677 işletme arasından tesadüfi yöntemle seçilen 91 işletmeden oluşmaktadır. Araştırma sonuçlan, pazarlama yöneticilerinin mesleki etik düzeyi ile etiksel bir sorunu algılamaları arasında pozitif bir ilişki olduğunu göstermektedir. Pazarlamacıların bir eylemi etik açıdan yargılamalarında etiksel duyarlılıkları önemli bir rol oynamaktadır. Pazarlama yöneticilerinin bir eylemi etiksel ya da etik dışı olarak yargılamalarında dürüsttük, adalet, kültürel kabul edilebilirlilik, gelenekler, ticari teamüller ve tarafların ima ettikleri sözleri kriter olarak kullandıkları saptanmıştır. Davranışsal niyeti açıklayan değişkenler ise, adalet, gelenekler, ailevi değerler, ahlaki açıdan doğru/yanlış, ve tarafların ima ettikleri sözler olarak saptanmıştır. Çalışmanın sonunda, araştırma bulgularından yola çıkılarak çeşitli öneriler sunulmaktadır. Anahtar KeKmelcr; Etik Kuramları, Pazarlama Etiği, Pazarlamada Etiksel Karar Modelleri, Pazarlama Yönetiminde Etik

Ill ABSTRACT A RESEARCH ON CERTAIN VARIABLES WHICH EFFECT MARKETING MANAGERS' ETHICAL DECISION MAKING PROCESS Tülin URAL Ph. D. Thesis, Business Department Supervisor Prof. Dr. Serap ÇABUK December 2000, 235 pages In this study what is aimed is to discuss marketing ethics with an emphasis on ethical decision making process. In this context, we accounted for ethics theories, ethical decision making models and some ethical questions concerning the main elements of the marketing mix, i.e., the product, price, distribution, and promotion policies. Additionally, it's accounted for ethics in international marketing, marketing research and marketing education. By a field study, we investigate the relative influences of professional values and selected demographic variables on the ethical perceptions of marketing managers. The relationship between ethical perceptions and ethical judgements of marketing managers is examined. We also examine the ethical evaluative dimensions using to determine whether an action is `ethical/unethical` by marketing managers. The data are obtained from industry firms which have been registered to Istanbul Industry Chamber by personal interview survey. The sample size is selected from 3677 industry firms in three different sectors. 91 firms are selected randomly among these firms. The survey results indicate a positive relationship between a marketing manager's professional values and his/her perceptions of ethical problems. The results also suggest that ethical judgements of a marketer can be partially explained by his/her perceptions of ethical problems. Additionally, fairness, justice, cultural and traditional acceptance, violation of an unwritten contract and violation of an unspoken promise dimensions capture what marketing managers mean by `ethical/unethical. Morally/not morally right, acceptable/unacceptable to his/her family, justice, traditional acceptance, violation of an unspoken promise ethical evaluative dimensions also explain relatively