Divanü Lügati`t-Türk`te `t` sesi ile başlayan kelimelerin derleme sözlüğüne yansımaları

Abstract

II ÖZET DİVANİ) LUGATİ'T-TÜRK'TE `T` SESİ İLE BAŞLAYAN KELİMELERİN DERLEME SÖZLÜĞÜNE YANSIMALARI Evrim TOPAK Yüksek Lisans Tezi, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Danışman: Doç. Dr. A. Deniz ABİK Eylül 2002, X+270 sayfa Çalışmamızın amacı, Divânü-Lûgati't Türk'te `t` sesi ile başlayan kelimelerin Derleme Sözlüğü'ndeki ve ölçünlü dildeki durumlarını tespit etmektir. XI. yüzyılda yazılan Divânü-Lûgati't Türk'ün söz varlığının `t` sesi ile başlayan kelimeleri esas alınarak Derleme Sözlüğü'ne ve ölçünlü dile yansımaları belirlenmeye çalışılmıştır. Derleme Sözlüğü, ağızların söz varlığını, Türkçe Sözlük ise ölçünlü dilin söz varlığını temsil etmektedir. Çalışmamızın giriş bölümünde, dil-kültür ilişkisi, Divânü-Lûgati't Türk ile Derleme Sözlüğü'nün esas alınmasının amacı, neden `t` sesinin seçildiği, çalışmanın aşamaları hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Çalışmamızın inceleme bölümünde, Divânü-Lûgati't Türk ile Derleme Sözlüğü'nün karşılaştırılması sonucu elde edilen kelimelerin, ses ve anlam açısından yaşadıkları değişiklikler esas alınarak bir listesi verilmiştir. Daha sonra tespit edilen bu ortak kelimeler, ses, anlam, yapı, soyutluk ve somutluk açılarından incelenmiştir. Ayrıca bu kelimelerin Azerbaycan ve Türkmence sözlüklerindeki durumları da listelenmiştir. Derleme Sözlüğü ile ortak olan kelimeler saptandığı gibi `t` sesi ile başlayan kelimelerin ölçünlü dile girenleri de bir liste halinde verilmiştir. Ortak kelimelerin incelenmesinden sonra `t` sesi ile başlayan kelimelerin kavram alanlarına ait olarak `bitki, nesne, hayvan` adları çıkarılmıştır. Bunlara ek alarak Anadolu sahasında görülmeyen kelimelerin de bir listesi verilmiştir. Ağızlar ile ortak tespit ettiğimiz kelimelerin Anadolu coğrafyasına dağılımlarını belirlemek amacıyla örnek alınan kelimeler üzerinde harita çalışmaları yapılmıştır. Çalışmamızın değerlendirme ve sonuç bölümünde, incelemelerimiz sonucunda tespit edilen verilerin sayısal ifadelerle kısa bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Anahtar Sözcükler: Divânü-Lûgati't Türk, Derleme Sözlüğü, Anadolu Ağızlan

Ill ABSTRACT REFLECTIONS OF THE WORDS BEGENING IN `T` SOUND IN DİVANÜ LÜGATİ'T-TÜRK TO THE DERLEME SÖZLÜ?Ü Evrim TOPAK Master's Thesis, Department of Turkish Language and Literature Advisor: Assoc. Prof. Dr. A. Deniz ABİK September 2002, X+270 pages The aim of our study is to confdirm the positions of the words begening in `t` sound in the Derleme Sözlüğü and Standard Turkish Language. It's desired to find out the reflections of the words with in the 11 th century to the Derleme Sözlüğü and standard language. In the introduction of our study, you can find brief explanations about the language-culture relation, the reason why Divanü Lügati't Türk and Derleme Sözlüğü were taken as essential, why `t` sound was chosen and the stages of the study. In the detailed part it's possible to find the list of the words based on the metaorphosis they underwent in the respect of sound and meaning as a result of the comparison of Divanü Lügati't-Türk to Standard Turkish language. Later the words specified in both of the dictionaries were examined in the respect of their sound, meaning, structure, abstractness and solidity. In addition to these, the positions of these words in the Azerbaijan and Turcoman dictionaries were listed. With the common words detected in Derleme Sözlüğü, the words begening in `t` sound in the Standard dictionary were also given a list. After this inquiry from the common words `plant, animal and object` names belonging to `t` sound concept domain were extracted. In addition to these, the list of the words not seen in Anatolian land, and their evalution was done. The common words specified in the dialects were examined again to define the distribution of them to the Anatolian geography aimed to make map studies on the sample words. In the avalution and conclusion part of our study, were avaluated briefly. With the numerical data some deviations from the language were tried to be found out. Key Words : Divanü Lügati't-Türk, Derleme Sözlüğü, Anatolian Dialects.