15 Şubat 2002 tarihli Cumhuriyet, Hürriyet ve Türkiye gazetelerinde birleşik fiiller

Abstract

iii ÖZET 15 ŞUBAT 2002 TARİHLÎ CUMHURİYET, HÜRRİYET VE TÜRKİYE GAZETELERİNDE BİRLEŞİK FULLER Mehmet ALTINÖZ Yüksek Lisans Tezi, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Mehmet ÖZMEN Temmuz 2003, xviii + 364 sayfa Birleşik fiiller, Türkçenin tartışmalı konularından birisidir. Özellikle yaşayan Türkiye Türkçesindeki birleşik fiillerin incelendiği bu çalışmada, amaca en uygun örnekleri barındırdıkları için, ulusal basından seçilen gazetelerin bazıları (Cumhuriyet, Hürriyet, Türkiye), malzeme kaynağı olarak kullanıldı. Çalışmanın giriş bölümünde, özellikle Türkiye Türkçesindeki birleşik fiillerin sınıflamaları, kuruluşları, işlevleri ve isim unsuru + fiil kuruluşundaki deyimlerle olan ilişkileri ile ilgili olarak, bilim adamlarının görüşleri, bu görüşler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmaya çalışıldı. Bu konuya bağlı olarak, yardımcı fiil teriminin anlamı, kapsamı ve hangi fiillerin yardımcı fiil olarak kabul edildiği ile ilgili, bilim adamlarının yaklaşımlarına da, bu bölümde değinildi. Yapılan çalışmanın inceleme kısmı üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, fiil + zarf-fiil + yardımcı fiil biçimindeki birleşik fiillerin kuruluşları ve ağırlıklı olarak da, bu tür birleşik fiillerin kuruluşunda yer alan yardımcı fiillerin işlevleri, bu işlevlerin ortaya çıkmasında, asıl fiilin çatısı, aldığı çatı ekleri, yardımcı fiil üzerine gelen kip ekleri ve fiilimsilerin etkisi konulan yer aldı. İkinci bölümde, isim unsuru + yardımcı fiil biçimindeki birleşik fiiller incelendi. Bu birleşik fiillerin kuruluşunda kullanılan isim unsurlarının kökenleri (Arapça kökenlilerin ayrıca vezinleri), türleri, ek alma ve sözcük öbeği olma durumları, yardımcı fiillerin işlevleri, ortaya çıkan birleşik fiillerin nesne alabilirliği konulan ele alındı; ayrıca bu bölümde, tartışmalı olan fiil + sıfat-fiil / kip eki + ol-, isim + DA + ol-, isim + DAN + ol-, isim + olun-, isim + DA + bulun-, yap- fiilinin asıl anlamım koruyarak kurduğu birleşik fiiller gibi kuruluşlar da incelendi.IV İsim unsuru + fiil biçimindeki deyimlerin genel özellikleri ve isim unsuru + yardımcı fiil biçimindeki birleşik fiillerle, isim unsuru + fiil biçimindeki deyimler arasındaki yapı ve işlev farklılıkları, üçüncü bölümde üzerinde durulan konular oldu. Çalışmamızda öne sürdüğümüz görüşler, sayısal verilerle desteklendi. Bulguların daha kolay algılanması için, tablolardan da yararlanıldı. Malzememiz içerisinde bulunan ve kullanıldığı konu başlığı ile ilgili yeterliliğe sahip bütün örnekler, metinde ait oldukları cümleler içerisinde, çalışmamızda yer aldı; ayrıca örnekler, rahatça bulunabilmeleri ve yararlanılabilmeleri için, ilgili oldukları konunun özelliğine göre sınıflandı, alfabetik sıraya göre dizildi. Anahtar Sözcükler; Birleşik Fiil, Yardımcı Fiil, İsim Unsuru, Çatı, Deyim.

ABSTRACT COMPOUND VERBS IN CUMHURİYET, HÜRRİYET AND TÜRKİYE NEWSPAPERS DATED 15 FEBRUARY 2002 Mehmet ALTTNÖZ Ms. Thesis, The Turkish Language and Literature Department Supervisor: Prof. Dr. Mehmet ÖZMEN July 2003, xviii + 364 pages Compound verbs are one of the disputatious subjects in Turkish. Especially, in the study which is studied compound verbs in living Turkey Turkish some newspapers (Cumhuriyet, Hürriyet, Türkiye) chosen among the national press have been used as the source of material because they have the most suitable examples for the aim of this study. In the introduction part of the study, the classifyings, structures, functions and by being related with the idioms in the structure of noun element + verb, scientists' opinions, the similarities and differences among these opinions have been tried to be brought up. In this part, connected with this topic, the meaning of auxiliary verb term, its scope and pertaining to the verbs accepted as auxiliary verb, also scientists' approaches have been mentioned. The study section of the work done comes into being with three main parts. In the first part, the structure of compound verbs which are formed as verb + gerund + auxiliary verb, largely, the functions of auxiliary verbs taken place in the structure of that kind of compound verbs in appearing of these, its voice affixes, mood affixes which comes over auxiliary verb and gerund, infinitive or participle take place. In the second part, compound verbs in the form of noun element + auxiliary verb have been studied. The roots (also the meters of noun elements originated Arabic), types, the states of taking affix and being a part of speech of noun elements used in the structure of compound verbs, the functions of auxiliary verbs, the subject of appearing compound verbs' possibility of taking an object have been researched. Also, the structures which disputatious verb + participle / mood affix + ol-, noun + DAN + ol-.VI noun + olun-, noun + DA + bulun-, the compound verbs with yap- where the first meaning of the verb of yap- stays the same have been studied İn this part. The differences of structure and function between the general features of locution in the form of noun element + verb, compound verbs in the form of noun element + auxiliary verb and locutions in the form of noun element + verb are subjects which are handled. The opinions we claim in our study have been supported by numerical datum. It has been benefited from charts to perveive the findings very easily. All the examples which are handled in our study and have the adequacy for being used related to the subject title take place in sentences they belong to in the text. Moreover, the examples are designed in alphabetic meter to be found and benefited from easily. They have been classified according to the subject's feature they are related to. Key Words: Compound Verb, Auxiliary Verb, Noun Element, Voice, Locution.