İş doyumu ve motivasyon: Havacılık sektöründe çalışan pilotların iş doyum seviyelerinin tespit edilerek izlenebilecek alternatif motivasyon stratejilerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma

Abstract

ii ÖZET İŞ DOYUMU VE MOTİVASYON: HAVACILIK SEKTÖRÜNDE ÇALIŞAN PİLOTLARIN İŞ DOYUM SEVİYELERİNİN TESPİT EDİLEREK İZLENEBİLECEK ALTERNATİF MOTİVASYON STRATEJİLERİNİN BELİRLENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Ömür Gündüz TOPÇU Doktora Tezi, İşletme Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Hüseyin ÖZGEN Haziran 2003, 258 sayfa Günümüzün acımasız, rekabetçi ve hızla değişen ekonomik ortamında çalışanlar, bu ortama nasıl adapte olunacağını öğrenmek veya tükenerek yok olup gideceklerini kabul etmek zorundadırlar. Mesleki gelişimlerinde esnek davranabilme becerisine sahip bireyler, kendi içlerindeki pusulayı yönlendirebilirle yetenekleri sayesinde içsel dürtülerini ve ihtiyaçlarını gerçekleştirebilecekleri durumlar için çaba harcarlar. Bu ortamda farklılık yaratabilecek en önemli kuvvet çarpanlarından birisi; işine bağlı, verimli, motivasyonu yüksek ve yaratıcı özelliğini kullanabilen insan kaynağıdır. Kurumların başarılı olabilmesi, hayatta kalabilmesi ve rekabet gücünü kullanabilmesi; organizasyonda çalışanların işlerine olan bağlılıklarına, kişisel gelişimlerinin desteklenmesine ve katılımlarının sağlanmasına bağlı bulunmaktadır. Yöneticiler genelde yüksek performansla çalışan bireylerin mutlak memnuniyet içerisinde oldukları yanılgısına kapılırlar. Yüksek performansla çalışan örgüt elamanlarının bir kısmı işlerindeki kişisel tatminden kaynaklanmayan nedenlerden dolayı da iş yaşamlarına devam edebilirler. Başarının, yetenek ve motivasyonun bir sonucu olduğu ve birinin olmadığı yerde diğerinin yetersiz kalacağından hareketle, günümüz şartları içerisinde beceri seviyesi yüksek bir birey yeteri kadar motive edilmemişse, göstereceği çabanın zaman içerisinde azalacağı kaçınılmazdır.iii Bireyin işinden kaynaklanan kişisel tatmini; hem işini yapabilme yeteneğinden hem de motive olmasından kaynaklanan bir sonuçtur. Sorumluluğun büyük bir kısmı personelde olmasına rağmen onların gelişimini desteklemek, yaratıcılıklarını teşvik etmek, tatmin olmalarını sağlamak ve uzun süre bu performanslarını muhafaza etmek konusunda yöneticilere de büyük görevler düşmektedir. Hava Kuvvetleri Komutanlığında her seviyedeki görevlerin başarı ile yapılabilmesi için eğitilmiş, bilgili, yetenekli ve güdülenmiş insan gücüne ihtiyaç duyulmaktadır. Teknolojinin çok yüksek, kullanılan araç ve malzemenin çok pahalı olması nedeniyle önlenebilir nedenlerden kaynaklanan personel ve malzeme kayıplarına tahammül yoktur. Yaptıkları işin doğasından kaynaklanan bireysel, örgütsel ve çevresel etkenlere karşı duyarlı ve iyi eğitilmiş bireylerden oluşan havacılık sektöründe çalışan pilotların, iş doyum seviyelerinin tespit edilerek izlenebilecek alternatif motivasyon stratejilerinin belirlenmesi üzerine kurulu olan bu çalışma; iş doyumu kavramının tarihsel gelişim süreci, iş doyumunun kaynakları ve diğer değişkenlerle olan ilişkisi, motivasyon teorileri ve havacılık sektöründe çalışan pilotların, iş doyum seviyelerini ortaya koyabilecek bir araştırma ile bu araştırma sonucu elde edilen bulguların analiz edilerek yapılan tespitler, öneriler ve değerlendirmelerden oluşmaktadır. Anahtar Kelimeler : iş doyumu, Tatmin, Motivasyon, Güdü, Beceri düzeyi, Kişilerarası ilişki becerisi, Pilot.

IV ABSTRACT AN EVALUATIVE STUDY OF DETERMINING THE JOB SATISFACTION LEVELS OF PILOTS, AND GENERATING ALTERNATIVE MOTIVATION STRATEGIES IN AVIATION SECTOR Ömür Gündüz TOPÇU Ph.D. Dissertation, Department of Business Administration Supervisor: Prof. Dr. Hüseyin ÖZGEN June 2003, 258 pages Those who work in today's ruthless, competitive and rapidly changing economical environment, have to accept the fact that they either have adapt themselves to this environment or vanish. Individuals, who have acquired the ability to be flexible in their professional development, with their ability to direct their inner compass, put effort into creation of satisfactory conditions for their inner motives and needs. One of the most important force multipliers to make a difference under these conditions is a loyal, productive, highly motivated and creative human resource. The success, survival and competing power of organizations depend on the loyalty of their members, supporting their individual developments and ensuring their participation. Managers in general have the wrong belief that those who work with high performance are absolutely happy, but that may not be true. Some members of the organization might maintain their high performance due to reasons which do not derive from personal satisfaction. Considering that success is an outcome of ability and motivation and that they complete each other, under today's conditions, for a highly capable but non-motivated individual, a gradual drop in the level of effort shown is inevitable. An individual's job based personal satisfaction is a result of both his professional capability and his motivational status. Although most of the responsibility lies with the personnel, the managers are also highly responsiblefor supporting their development, encouraging their creativity, ensuring their satisfaction and maintaining their performance level. In the Air Force Command, an educated, knowledgeable, capable and motivated human resource is needed for the accomplishment of missions at various levels. Due to use of highly technological and costly devices and materials, prevşntable loss of personnel and material is not acceptable. This study on determining the job satisfaction level of pilots who are, by nature, sensitive to individual, organizational and environmental factors and highly trained individuals, and alternative motivation strategies that can be pursued, is sectioned as follows: historical development of job satisfaction concept, sources of job satisfaction and its relation with other variables, motivation theories, a research on job satisfaction levels of pilots in aviation sector; and results, recommendations and evaluations of the outcome of the research. Key Words : Job Satisfaction, Satisfaction, Motivation, Motive, Skill Level, Ability of Interacting, Pilot