1899 numaralı (H. 1146-1149 / m.1733-1737)Trabzon kadı sicili`nin çevrimyazısı ve değerlendirilmesi

Abstract

Osmanlı hukukunun yansıdığı en önemli kaynak şer'iyye sicilleri, kadı sicilleri veya mahkeme defterleri adı ile bilinen defterlerdir. Bu defterler, içerdikleri kayıtlar sayesinde Osmanlı devlet ve millet sisteminin ne şekilde işlemekte olduğunu gösteren çok önemli kaynaklar arasındadır. Yine bu kaynaklar, Osmanlı taşrasının sosyal ve iktisadî yapısını gösteren en önemli kaynaklardandır. Çalışmamıza konu olan 1899 numaralı kadı (şer'iyye) sicilinde yer alan kayıtlar neredeyse bütünüyle Trabzon üzerinden doğu sınırlarında İran ile savaşmakta olan Osmanlı ordusunun ikmal ve iaşesine ait 1733-1737 tarihli kayıtlardan oluşmaktadır. Bu kayıtlardan Osmanlı ordusunun ikmal ve iaşesinin hangi şartlarda gerçekleşmiş olduğu çıkartılabilmektedir. Bu defterdeki kayıtlar asker ve erzak temini, askerlerin geçtiği güzergâhlar, yol tamirleri, savaşın finansmanı, erzak ve mühimmat türleri gibi pek çok konuya dair bilgi sağlamaktadır. 1723-1746 Osmanlı-İran savaşlarının aralıksız devam ettiği dönemdir. Bu sebeple cepheye asker, erzak ve mühimmatın eksiksiz sağlanması savaşın seyri açısından hayati önem taşıyordu. Bunun için de devlet ordunun ikmal ve iaşesini eksiksiz ve zamanında gerekli yerlere ulaştırılması için bazı tecrübeli bürokratlar görevlendirilmiştir. Bu görevliler her türlü ne kadar zahire satın alınacağı, hangi mahzenlerde saklanacağı, kimin gemisine ne miktar yükleneceği ve ulaşım araçlarının temini gibi birçok şeyden sorumludurlar. Devlet, cephede savaşmakta olan ordunun ikmal ve iaşenin sağlanmasında hiçbir masraftan kaçınmamıştır. Bu çalışma, esasında iki amaç üzerine kurulmuştur. İlki Osmanlı devlet sisteminin organizasyon tecrübesini, ordunun ikmal ve iaşesindeki mükemmelliğini vurgulamak, ikincisi ise Trabzon'un, yani bir Osmanlı taşra yerleşiminin, Osmanlı-İran savaşlarına olan desteğini, ikmal ve iaşe açısından göstermektir.

The most important source, reflecting the Ottoman law, is the records known by the names of the sharia court records, kadı records or court registries. These books, owing to the records they contain are among the most important sources in terms of showing how the Ottoman government and nation system was operating. Also these sources are among the most important ones, displaying the social and economic structure of the Ottoman provincial settlements. The records in the 1899 numbered Sharia court, which are the subject of our work, consist almost entirely of the records of 1733-1737, about supplies and subsidies from Trabzon, sent to the Ottoman army waging a war with Iran on the eastern borders. From these records, it is possible to understand, under which conditions the supply and subsidy of the Ottoman army took place. The records in this book give us information on many topics such as military and food supply, troop routes, road repairs, financing of the war, supplies and ammunition types. The years of 1723-1746 were a period in which the Ottoman-Iranian wars continued unabated. That is why, the complete supply of soldiers, supplies and ammunition to the front was vital for the course of the war. To do this, some very experienced bureaucrats were taken into service to deliver the army's supplies and subsistence in time and in full to the required places. These officers were responsible for many things, such as how much cereal will be bought, in which stores they will be kept, what amount will be loaded on whose ship and providing the means of transport. The empire spared no expense in the supply and subsistence of the army that was fighting on the front. This work was originally based on two goals: The first of these is to emphasize the organizational experience of the Ottoman state system, the perfection of the supply and subsistence of the army, and the second is to show the support of Trabzon, an Ottoman provincial settlement for the Ottoman-Iranian wars, in terms of supply and subsistence.